Άνω Σουδεναίικα - Κάτω Σουδεναίικα

Σαν μια ιστορία......


Τα «Σουδενά» μας




Με τη θεώρηση ότι, διαχρονικά το φαινόμενο της μετακίνησης των διάφορων πληθυσμιακών ομάδων στον ηπειρωτικό και νησιωτικό ελλαδικό χώρο συντελούνταν άλλοτε σε ατομικό και άλλοτε σε συλλογικό επίπεδο, με νομαδικό ή μη τρόπο ζωής και συνήθως με κύρια αίτια τον εξαναγκασμό ή την εθελούσια  φυγή για αναζήτηση καλύτερης τύχης,
αλλά και με ένταξη σε τάξεις στρατιωτικών ή οπλαρχηγικών σωμάτων στα προεπανασταικά και επαναστατικά χρόνια∙ μέσα σε αυτό το ενδεικτικό πλαίσιο θεώρησης των λογής μετακινήσεων ή εξωμοσιών που σημειώθηκαν στα χρόνια της Ενετοκρατίας [1] και Τουρκοκρατίας [2] από διάφορα αίτια ή αφορμές και προς ποικίλους προορισμούς - εξαιρούμενων των απρόσκοπτων εμπορικών ξενιτεμών για το «καζάντι» και για τα «γράμματα» - σ’ αυτό φαίνεται να εμπίπτει και η περίπτωση εκείνων στους οποίους έχει ιδρυτική αναφορά ο οικισμός των «Σουδενών» στον νομό Αχαΐας. [3]
   
Καθόλου τυχαίο και ασφαλώς αδιαμφισβήτητο ιστορικά το γεγονός να συναντώνται στην Πελοπόννησο και στον διερευνούμενο πεδίο του νομού Αχαΐας μια σειρά τοπωνύμια και επωνυμίες οικισμών, όπως για παράδειγμα στα προφανή, Σουδενά [4], Σούλι (Παλιό Σούλι, Νέο Σούλι, Άνω Σούλι) [5], Βελά (Βελλά) [6], Μαζαράκι [7], Δολιανά [8], Καλέντζι [9], κ.ά., γεγονός που θα πει ότι οι διάφορες μετοικήσεις είχαν ως αφετηρία τους ομώνυμους πατρώους οικισμούς της Ηπείρου και ότι στους νέους οικιστικούς προορισμούς ή αλλιώς τόπους υποδοχής, έδωσαν τα ονόματα των τόπων καταγωγής των, δηλαδή των πατρώων - μητροπολιτικών οικισμών, όπως κατά τρόπο τυπικού παραδείγματος αυτοί οι πελοπονήσσιοι οικισμοί Αρβανίτικης προέλευσης [10].  

Η ιστορικά σημειούμενη και κατά παράδοση διατηρούμενη ονομασία των υφιστάμενων στην Ελλάδα ορεινών οικισμών με την επωνυμία  «Σουδενά», οφείλεται κατά πρώτη και αυτοπροσδιοριστική εκδοχή των κατοικούντων στο σλαβικό τοπωνύμιο “Souden -Studend” και “Stdena - Zdena” («Στουντενά – Σουντενά - Σουδενά») που προέρχεται από τη λέξη “ Studend” σε αντιδιαστολή με το “letna” που μεθερμηνευόμενες αντίστοιχα θα πουν «κρύο» (“sdouden”) και «παγερό» (“letna”) στην σλαβική, όπως αποδίδεται και σε αυτήν την αποκαλούμενη «σλαβομακεδονική [11].

Η επωνυμία «Σουδενά» αφορά ασφαλώς στα τέσσερα βασικά ιστορικά ελληνικά χωριά που είναι, τα Άνω Σουδενά με τα Κάτω Σουδενά στα Καλάβρυτα Αχαΐας (Πελοπόννησος) και τα Άνω Σουδενά με τα Κάτω Σουδενά στο Ζαγόρι Ιωαννίνων (Ήπειρος) [12].  Στο μεταξύ, σε αυτά χωριά της Αχαΐας προστίθενται και τα τρία θυγατρικά των «Σουδενών» Καλαβρύτων που είναι το Χαμάκον ή Χαμάκου (Χαμακαίικο) ή Λουσικόν [13] των Καλαβρύτων και τα Άνω Σουδεναίικα με τα Λουσικά  ή Κάτω Σουδεναίικα  στην επαρχία Ωλενίας (Ολυμπίας) της Κάτω Αχαΐας [14].

Τα Άνω Σουδενά (Πεδινά) και τα Κάτω Σουδενά (Πεδινά) Ζαγορίου, με άγνωστη χρονολογία κτίσεως, είναι γνωστά ως συγκροτημένοι βυζαντινοί οικισμοί από το 1361 όπως αυτό προκύπτει σε γραπτή αναφορά τόσο στο χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β' Παλαιολόγου και του Σέρβου ηγεμόνα Συμεών, όσο και στο σε φορολογικό μητρώο του 16ου αι. (“tahrir defteri”) για την περιοχή των Ιωαννίνων [15].

Ωστόσο όμως πηγή που ιστορεί την «Ιστορική κώμη Βελλάς» αναφέρει ότι η Βελλά άρχισε να ερημώνεται σταδιακά και να εγκαταλείπεται οριστικά από τους ελάχιστους κατοίκους της στις αρχές του 19ου αιώνα, ενώ μετακινήθηκαν όλοι στα χωριά του δυτικού Ζαγορίου (Άνω Πεδινά) στην Κέρκυρα και νωρίτερα στα Καλάβρυτα [16].

Αυτοπροσδιοριζόμενα σήμερα τα δύο Σουδενά (Πεδινά) του Ζαγορίου, αμφιθεωρούν την προέλευση της επωνυμίας τους σύμφωνη με την άποψη του Ιωάννη Λαμπρίδη και του Vasmer [17] αντίστοιχα, δηλαδή από το σλαβικό “studend”, όπου και “stdena-Zdena” («Στ’ντενά-Ζ’ντενά»), ενώ σε ενθύμηση του 1627 φαίνεται να λέγονταν Στούδενα [18].

Ανάλογα των επωνυμιών των χωριών είναι και τα προσωνύμια των κατοίκων που, για τους μεν Αχαιούς κάνουν λόγο για  Σουδενά και Σουδενίτες ή Σουδεναίους, καθώς και για Σουδεναίικα, δηλαδή τα χωριά τα προερχόμενα από τα μητροπολιτικά αχαϊκά Σουδενά, με το σύνηθες καταληκτικό της περιοχής σε «-αίικα» και Σουδενίτες ή Σουδεναίους, Πανωσουδενίτες, Κατωσουδενίτες, Λουσικιώτες ή Χαμακαιίτες. Για τους δε Ζαγορισίους, κάνουν λόγο για Σουδενά, (Ζ'δινά), Πεδινά και αντίστοιχα για Σουδενιώτες ή Σουδενίτες (Σουδενίται)  (Ζ'δινιώτες), Πανωσουδενιώτες (Πανωζ'δινιώτες) και Κατωσουδενιώτες (Κανωζ'δινιώτες) αλλά και ως Σουδενίται κατά την λόγια χαιρετιστήρια προσφώνηση του Ν. Δούκα.[19] 

Τα ιστορικά χωριά Σουδενά των Καλαβρύτων και του Ζαγορίου αντίστοιχα, συνέβαλλαν τα μέγιστα στην προετοιμασία και στη διεξαγωγή της επανάστασης του 1821, οπότε και τα συμβολικό τρόπο θα λέγαμε ότι, τα μεν των Καλαβρύτων υλικά και με φόρους αίματος, με αξιόμαχους αγωνιστές, τα δε του Ζαγορίου πνευματικά και με πόρους πνεύματος, με αξιόλογους διαφωτιστές, δηλαδή με εκατέρωθεν των Σουδενών σημαντικά πρόσωπα που αφιέρωσαν ψυχή, ανδρεία, περιουσία και πνεύμα για την ανάσταση του Γένους [20].

Τα πρώτα υπομένοντας τον τουρκικό ζυγό, εκδηλώνοντας από νωρίς τη θέλησή τους για ελευθερία, οργανώνοντας στη συνέχεια το ετοιμοπόλεμο των ανδρών του και την ίδια την επανάσταση στην Πελοπόννησο και τα δεύτερα αξιοποιώντας διπλωματικά την εικονική ελευθερία που τους προσέφεραν τα αυτοδιοικητικά προνόμια του Σινάν Πασά [21], διαφύλαξαν, καλλιέργησαν, μεταλαμπάδευαν τη γνώση των ελληνικών γραμμάτων, διαφωτίζοντας και προετοιμάζοντας τον υπόδουλο στην ιδέα της ελευθερίας του έθνους, έτσι ώστε και τα δύο Σουδενά σε μια μυστική αγωνιστική σχέση αλληλεπίδρασης υπό την καθοδήγηση της Γενικής Αρχής των Φιλικών, προσέφεραν αναλόγως τα πλείστα στην επανάσταση [22].

Πρόκειται για δύο βασικά ζευγάρια συνώνυμων εμβρυακών οικισμών και ενδεχόμενα τα για τα δύο Κάτω Σουδενά, με διαφορετική γεωγραφική αναφορά από τοπωνυμικής σχέσης με δύο βασικά (3 θυγατρικά) χωριά στην Πελοπόννησο και δύο Ήπειρο, αλλά με κοινή πολιτισμική αναφορά από σχέσης μετοικεσίας οικογενειών (απόσπασης), με αφετηρία τα Πάνω Σουδενά ή Άνω Κάμπος [23] και με το δίδυμο χωριό Κάτω Σουδενά ή Κάτω Κάμπος (Στούδενα) [24] του Ζαγορίου και με πρώτο προορισμό τα Καλάβρυτα [25] δηλαδή τα Κάτω Σουδενά ή Λουσικά, τα Άνω Σουδενά, το Λουσικόν ή Χαμάκου των Καλαβρύτων και με τα μετοικιστικά απότοκα των Κάτω Σουδενών που είναι τα Λουσικά ή Κάτω Σουδεναίικα με τα Άνω Σουδεναίικα στην επαρχία Ωλενίας (Ολυμπίας) της Κάτω Αχαΐας.   

Να σημειώσουμε εδώ ότι, τα Σουδενά Καλαβρύτων αναφέρονται σε εκκλησιαστικούς κώδικες και συγκεκριμένα στον κατάλογο εφημέριων του μητροπολίτη Κερνίτσης Μελετίου (23/12/1829) [26] διακρινόμενα προφανώς ενοριακά ως Σουδενά και Πέρα Σουδενά, δηλαδή με διαφορετικό γεωγραφικό προσδιορισμό και αυτόν στο ένα χωριό. Στον Κώδικα της μονής των Αγίων Θεοδώρων Αροανείας «Χωριά της επαρχίας Καλαβρύτων» που περιέχονται αναφέρονται ως Σουδενά [27]. Σχετικά με τον γεωγραφικό προσδιορισμό «Πέρα» Σουδενά, εικαζόμαστε ότι θα αφορά σε επιπλέον ενορία και στον ναό του Αγίου Αθανασίου που βρίσκεται στην «πέρα ρούγα» [28] ή πιθανόν στα Πάνω Σουδενά που ενδεχομένως να θεωρούνται μεταγενέστερη και εγγύς χρονικά ως καθ’ ύψος μετοικεσία των Κάτω, αν θεωρήσουμε απλοϊκά ότι οι Πετμεζαίοι ή οι πρώτοι οικιστές ήταν Κατωσουδενιώτες από αρχικής εγκατάστασης [29]

Βέβαια, εντύπωση προκαλεί και το γεγονός ότι δεν περιέχονται στον κατάλογο  ονομάτων οικισμών του Μοριά του έτους 1821, όπου αναφέρεται μόνον το όμορο μικρό χωριό Χάμακου (Χαμάκον) ή Λουσικόν που βρίσκεται στο Χαμακαίικο βουνό και στο αντίκρυ του οροπεδίου Σουδενών, όπου και οι αρχαίοι Λουσοί [30]. Και μπαίνει τώρα το ερώτημα για το ποια Σουδενά, τα Άνω ή τα Κάτω είναι τα προθιδρυθέντα Σουδενά και σε ποιό από τα δύο (Άνω ή Κάτω) είχε αναφορά ο προσδιορισμός Πέρα Σουδενά.  Ωστόσο αυτό και στη συγχρονία των οικισμών, απαντάται επαρκώς καθώς υπάρχει μία αναφορά που κάνει λόγο για Κατωσουδενιώτες και Πανωσουδενιώτες όταν στην μαρτυρούμενη συνάντηση των προεστών που έγινε στα Σουδενά (Κάτω) όταν παραμονές επανάστασης οι Πετμεζαίοι αρνήθηκαν να πάνε στη προεστοτική συνάντηση της Τρίπολης με φιρμάνι του Αρναούτογλου [31].
  
Στην περίπτωση των πέντε «Σουδενογενών» χωριών των «Σουδενών» της Αχαίας  (χάρτης) [32] που μελετάμε και επειδή τα χωριά αυτά επιδέχθηκαν αρκετών μετονομασιών στην αυτοδιοικητική διαχρονία καθώς και εσωτερικών επιμετοικήσεων στα όρια της Αχαΐας γεγονός που αμφιλέγει σχετικά με την πρώτη εγκατάσταση των ιδρυτών τους Πετμεζαίων, φαίνεται ότι, αυτό το «σουδενιώτικο γεωγραφικό πλέγμα» απαρτίζεται σήμερα από τους οικισμούς: Λουσικά (Κάτω Σουδεναίικα) και  Άνω Σουδεναίικα Ωλενίας στα νότια της Ολυμπίας ως μία εκδοχή πρώτης εγκατάστασης [33] και σχεδόν αντικαθρεπτρικά σε απόσταση 100 χλμ., οι οικισμοί της επαρχίας Καλαβρύτων πάνω στο “οροπέδιο Σουδενών”,  με τα χωριά Άνω Λουσοί (Άνω Σουδενά Θεοτόκου) ή Άνω Σουδενά (υψ., 1.111 μ.) και Κάτω Λουσοί (Σουδενά Αγίου Βασιλείου) ή Κάτω Σουδενά ή Λουσικά (υψ.,1.070 μ.) [34], καθώς επίσης και ο συνοικισμός Λουσικό ή Χαμάκου (υψ.1,127 μ.). ως άλλη εκδοχή πρώτης εγκατάστασης [35].

Ωστόσο υπάρχει και μια σχετική διασπορά “Σουδενιτών» στην Πελοπόννησο συνέπεια αποδεδειγμένων εσωτερικών μετοικήσεων που σημειώθηκαν στα προ και μετεπαναστατικά χρόνια, αρχικά από λόγους φυγοδικίας (;) [36], διώξεων λόγω τοπικών συγκρούσεων με τους Τούρκους και για καθαρά στρατιωτικούς λόγους παραμονές της Επανάστασης ή για αναζήτηση ασφαλών τόπων και με τυπικό παράδειγμα φυγοδικίας τους Κωστουραίους, οικογένειας Σουδενιτών που δημιούργησε έναν μικροοικισμό τα Κωσταρέϊκα [37] κοντά στον Άγιο Ηλία ομώνυμο χωριό στις όχθες της τεχνητής λίμνης του Πηνειού Ηλείας.

Σε ό,τι αφορά αυτά τα επιπλέον προσδιοριστικά των «Σουδενών» που τους αποδίδονται, αφορούν στις παλιές επωνυμίες των δύο υπαρκτών ορεινών χωριών Λουσοί (Σουδενά) Καλαβρύτων, δηλαδή, στα Σουδενά Θεοτόκου και Σουδενά Αγίου Βασιλείου, και προέρχονται αυτά από τους αντίστοιχους ενοριακούς  ναούς τους, προκειμένου να διακρίνονται μεταξύ τους ως "Λουσοί" χωρίς τον γεωγραφικό προσδιορισμό [38].

Με κάθε επιφύλαξη σημειώνουμε εδώ ότι, στην επαρχία Ωλενίας υπάρχει σχετική ένδειξη τοπωνυμίου Κάτω Σουδεναίικα εκτός αυτής των Λουσικών και ενδεχόμενα θεμέλια ίχνη «καλυβίων» (;), που βρίσκεται παράπλευρα στον επαρχιακό δρόμο Κάτω Αχαΐας - Εφύρας σε απόσταση 2 χλμ., περίπου από τον οικισμό Άνω Σουδεναίικα και 1 χλμ., από το χωριό Ζησιμαίικα, ωστόσο όμως από πουθενά δεν προκύπτει ως ξεχωριστή Κοινοτική αυτοδιοικητική οντότητα όμορη της Κοινότητας Άνω Σουδεναίικα που προήλθε από τη διόρθωση του ονόματος Άνω Σουδενέϊκων.

Επίσης αν σκεφτούμε απλοϊκά ότι, τα Ζησιμαίικα είναι σε υψόμετρο 98 μέτρων, τα Άνω Σουδεναίικα 68 μ., και τα Λουσικά 40 μ., τότε και υψομετρικά τα Λουσικά είναι τα Κάτω Σουδεναίικα όπως ασφαλώς ιστορικά προσδιορίζονται ενώ η ενδεικτική αναφορά (δορυφορικής οδικής σήμανσης) για Κάτω Σουδεναίκα μεταξύ Άνω Σουδεναίικων και Ζησιμαίικων να αφορά σε κάποιον αγροκτηνοτροφικό παροικισμό, δηλαδή "μετόχι ή μιτάτο". Και αυτό καθόσον αποτελεί γεγονός το ότι, μεταγενέστερα από τους κατοίκους των Λουσών ή Λουσικών (των πρώην "παλιών" Σουδενών) τους Σουδενιώτες ή Σουδενίτες (χάρτης) [39] των Καλαβρύτων, οικίστηκαν τα σημερινά χωριά της Ωλενίας γύρω στα 1870, διακρινόμενα αυτά σε Άνω Σουδεναίικα ("Σουδενέϊκα") και Κάτω Σουδεναίικα ("Σουδενέϊκα") ή Λουσικά της σημερινής Δημοτικής Ενότητας Ωλενίας του Δήμου Δυτικής Αχαΐας.

Τα Σουδενά, ως Άνω Λουσοί και Κάτω Λουσοί είναι χτισμένα από Λαγκαδινούς [40] μαστόρους στις παρυφές των Αροανίων ορέων και προς τις νοτιοανατολικές πλαγιές της κορυφής Βελιά του Χελμού [41], με τους Άνω Λουσούς σε υψόμετρο 1.070 μέτρα και τους Κάτω Λουσούς σε υψόμετρο 1.111 μ. και όπως προαναφέραμε αφορούν στην μετονομασία τους ως Άνω Λουσοί (πρώην Άνω Σουδενά) και Κάτω Λουσοί (πρώην Κάτω Σουδενά ή Λουσικά) [42], της επαρχίας Καλαβρύτων της σημερινής Δημοτικής Ενότητας Καλαβρύτων του Δήμου Καλαβρύτων. 

Να παρατηρήσουμε ότι τα Σουδενά Ζαγορίου βρίσκονται σε υψόμετρα 960 μ. τα Άνω και σε 940 τα Κάτω χτισμένα αμφιθεατρικά σε τρίλοφα με θέα τον κάμπο τους, τοπίο που προσιδιάζει απόλυτα σε αυτό του οροπεδίου των Σουδενών Καλαβρύτων και με σχετικές τις μεταξύ τους υψομετρικές θέσεις των οικισμών, δεδομένου επίσης ότι αρκετό μέρος και των δυο οροπεδίων μεταβάλλεται σε εποχικό «λιμνότοπο» και με φυσικές καταβόθρες [43], όπως  αυτές των Κάτω Λουσών μεταξύ Κάτω Λουσών - Σιγουνίου στη θέση «Καταβόθρες» και των Άνω Πεδινών μεταξύ Άνω Πεδινών - Βίτσας στη θέση «Καταβόθρα», καθώς και με παρεμβάσεις αποστράγγισης αντίστοιχα [44]. 

Δεδομένου ότι στο δημογραφικό  χάρτη του Ζαγορίου σήμερα και περισσότερο για τα χωριά του Κεντρ. Ζαγορίου - μεταξύ αυτών και τα Σουδενά - οι Ζαγορίσιοι Σαρακατσάνοι αποτελούν τον αγαστά συνυφασμένο κυρίαρχο πληθυσμό έναντι των γηγενών Ζαγορίσιων - καθώς και στα Πεδινά (Σουδενά), να αναφέρουμε ότι και στην ευρύτερη περιοχή των Σουδενών Καλαβρύτων απαντώνται οι Σαρακατσάνοι της Πελοπονήσσου [45] που «παραθερίζουν» στον ορεινό όγκο των Αροανίων με αναφορά στα χωριά Σουδενά [46α] και Ντούνιτσα [46β] (πρώηνΔήμος Σουδενών 1835: Σουδενά, Χαμάκου, Σιγούνι, Δούνιτσα και Χαρικτινού).

Ο παλαιός Δήμος Σουδενών σχηματίστηκε με Βασιλικό Διάταγμα της 8ης Απριλίου του 1835 [47] ως Δήμος της επαρχίας Καλαβρύτων και κατατάχτηκε στη Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1396 κατοίκους ως έδρα του τότε νεοσύστατου Δήμου, με τους οικισμούς Άνω και Κάτω Σουδενών, Θεοτόκου και Άγιου Βασιλείου αντίστοιχα (Άνω και Κάτω Λουσοί) που βρίσκονται ανατολικότερα και στα όρια με τον νομό Κορινθίας, σε αντίθεση με τα «Σουδεναίικα» και τα Λουσικά [48] Ωλένιας του πάλαι Νομού Αχαΐας και Ήλιδος που είχαν αποσπαστεί προσωρινά στο νομό Ηλείας λόγω γειτνίασης.

Ωστόσο και ανεξάρτητα από τους πρωταρχικούς γενεσιουργούς οικιστικούς πυρήνες, όπως αν πρώτιστα αυτός των Καλαβρύτων και μεταγενέστερα της Ωλενίας (χάρτης) [49] ή αντιθέτως - ενδεχόμενο που θα ερμηνεύσουμε διεξοδικότερα παρακάτω αλλά και σε σχέση με τους ιδρυτές - τα σημερινά αντιπροσωπευτικά χωριά ως βεβαιωμένες γενέτειρες των γνωστών αγωνιστών Πετμεζάδων - φερώνυμα της μητροπολικής τοπωνυμίας "Σουδενά" – και σχετικά με τις εκάστοτε αυτοδιοικητικές μεταβολές προκύπτει ότι, το 1928 τα μεν καλαβρυτινά  Σουδενά από Σουδενά Αγίου Βασιλείου και Σουδενά Θεοτόκου μετονομάστηκαν αντίστοιχα σε Κάτω Λουσοί (Σουδενά) και Πάνω Λουσοί (Σουδενά) του Δήμου Καλαβρύτων και αυτό ως ομώνυμα των πλησίον Αρχαίων Λουσών (708 π.Χ.).

Όσο δε για τα μεταγενέστερα χωριά της Ωλενίας τα Άνω Σουδεναίικα και τα Λουσικά ή Κάτω Σουδεναίικα που ανήκουν σήμερα  στο δήμο Δυτικής Αχαΐας, προκύπτει ότι υπέστησαν δέκα (10) μεταβολές από 1889 μέχρι το 2010 (ΦΕΚ) [50] με μια σειρά αποσπάσεων και προσαρτήσεων. Τα μεν Κάτω Σουδεναίικα το 1928 από Σουδεναίικα (Κάτω Σουδεναίικα) μετονομάστηκαν σε Λουσικά και το 2010 απόσπασή τους από τον δήμο Ωλενίας στο δήμο Δυτικής Αχαΐας. Επίσης για τα Άνω Σουδενέϊκα του Ν. Αχαΐας και Ήλιδος, το 1940 γίνεται διόρθωση του ονόματός τους από «Σουδεναίικα» σε «Σουδενέϊκα» (-αίικα σε –έϊκα)  και το 2010 απόσπασή τους από τον δήμο Ωλενίας στο δήμο Δυτικής Αχαΐας.

Εντελώς εμπειρικά και προκειμένου να καταλήξουμε στο ποιός είναι ο τόπος αρχικής εγκατάστασης των Σουδενιωτών στην Πελοπόννησο, ξεκινάμε από την υπόθεση ότι, σύμφωνα με την επωνυμία Σουδενά (Ζαγορίου) ως τόπου αναφοράς της καταγωγής, φαίνεται απολύτως λογικό ώστε τα Σουδενά Καλαβρύτων ως αυτούσια επωνυμία εκείνης του χωριού καταγωγής και ως ονοματοδοσία ανάμνηση της μητρικής κοινότητας (προέλευσης), να συνιστά και τόπο πρώτης/αρχικής εγκατάστασης (υποδοχής) στην Πελοπόνησσο, δηλαδή στην επαρχία Καλαβρύτων. Ενώ τα Σουδεναίικα Ωλενίας (Άνω και Κάτω) και με την προφανή κτητική κατάληξη «-αίικα» [51] και ως απόλυτα προσδιοριστικά των θυγατρικών οικισμών των προερχόμενων και ονοματοδοτούμενων από την αρχική κοιτίδα των Σουδενών, δηλαδή εκείνων που ήρθαν από τα Σουδενά και τα μεταγενέστερα Λουσικά των Λουσικιωτών, δηλαδή εκείνων που ήρθαν ή έχουν αναφορά στον οικισμό Κάτω Σουδενά ή Λουσικά.

Και αυτό γιατί, ο απλός ή απλοϊκός γεωγραφικός  συνειρμός θέλει ώστε τα Λουσικά  Ωλένιας να είναι μετοικισμός, για το λόγο ότι, αν ήταν προγενέστερα των Σουδενών Καλαβρύτων (ως πρώτη/αρχική εγκατάσταση) θα αναφέρονταν ως Λουσικά και δεν θα μετονομάζονταν μεταγενέστερα, δεδομένου ότι το μικρό Λουσικόν ή Χαμάκου και οι Λουσοί Καλαβρύτων έχουν αναφορά στους αρχαίους Λουσούς ως όμορα σε αντίθεση με τα Λουσικά Ωλενίας που απέχουν χωροχρονικά. 

Αξιοσημείωτο ότι στη Φθιώτιδα και βορείως της Γλύφας υπάρχει η παλαιά πόλη Χαμάκου [52] που ιδρύθηκε στα 1700 και με σημερινή ονομασία Πτελεός ή Φτελιός του δήμου Πτελεού, ενώ στην κόγχη του Ιερού της παλαιάς Μονής Αγίων Αναργύρων φέρει ημερομηνία 1831. Η ιστορία του Πτελεού φτάνει στα προομηρικά χρόνια αφού είχε δημιουργήσει και την ομώνυμη αποικία στην Πελοπόννησο[53].

Ασφαλώς και για την εποχή που εμείς τόσο απλοϊκά και επιδερμικά - από πλευράς μεθοδολογικής προσέγγισης - εξετάζουμε τώρα το γεγονός αυτής της ιστορικής σχέσης ή μάλλον καλύτερα να πούμε ότι, το παρουσιάζουμε  μέσα από  σχεδόν ανεπαρκείς γνώσεις και «δαιδαλώδεις» πηγές, αν και φαίνεται να έχουν περάσει ήδη 250 χρόνια “πάνω - κάτω”, τα διατηρούμενα τοπωνύμια και κάθε πληροφορία σχετική με αυτά, αποτελούν κίνητρο και έναυσμα ερευνητικού ενδιαφέροντος, ώστε να αρχίσει πλέον να ασχολείται κανείς συστηματικά με τα «Σουδενά», πόσο μάλλον αν πρόκειται για ειδικό μελετητή και για κάθε παρόμοια περίσταση συσχέτισης τοπικών ιστοριών [54] όπως για παράδειγμα και αυτής του Βραχνιού (Βραχνί) Αχαΐας που μαρτυρείται ότι το 1400 έγινε εκεί εγκατάσταση κτηνοτρόφων από το Ζαγόρι της Ηπείρου[55].

Στην ιστοσελίδα “Σελίδα των χωριών Άνω και Κάτω Λουσοί (ή Σουδενά)” υπάρχει επαρκής περιγραφή των χωριών από γεωγραφικής, ιστορικής και πολιτιστικής διάστασης [56], καθώς επίσης στην ιστοσελίδα “hellenicaworld” πληροφορίες σχετικές με τα χωριά Λουσοί [57], όπου και στις δύο γίνεται σαφής αναφορά για την έλξη της καταγωγής των Σουδενίτων, όπως αντίστοιχα και σε ιστοσελίδες των Σουδενών Ζαγορίου (χωριών, ξενοδοχείων, συλλόγων, κ.α.,)  που αφορούν στην ιδιαίτερη τοπική ιστορίας τους.

Όπως προαναφέραμε, τα Σουδενά Καλαβρύτων τα χτισμένα από Λαγκαδινούς μαστόρους [58], ανοικοδομήθηκαν τρεις φορές στην οικιστική τους διαχρονία, αφού πυρπολήθηκαν δυο φορές από τους Τούρκους με τη μία μαρτυρούμενη στις παραμονές της επανάστασης σε αντίποινα μετά από μια προεπαναστατική συμπλοκή στις Κλουκίνες κάηκαν τα Άνω Σουδενά και μέρος των Κάτω Σουδενών και τρίτη φορά ολοσχερώς τα Άνω Σουδενά από τους γερμανούς ναζί στις 31 Αυγούστου του 1943 ως αντίποινα καθότι στην περίοδο της Κατοχής, οι Σουδενιώτες πρώτοι που πλαισίωσαν τις αντάρτικες ομάδες του Γερο Μίχου, του Βελιά, του Γέρο Βλάση (Βλάσιος "Βλάσης" Ανδρικόπουλος) και ίδρυσαν το Ανεξάρτητο Τάγμα Αιγιαλείας και Καλαβρύτων [59]. Να σημειώσουμε εδώ ότι και τα Κάτω Σουδενά του Ζαγορίου πυρπολήθηκαν μερικά, σαν και να επρόκειτο σχεδόν επιλεκτικά (;), από τους ναζί στις 29 Αυγούστου 1944.

Ορίζοντας κατά κάποιο τρόπο μέχρι εδώ το ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο των Σουδενιώτικων ή Σουδενίτικων οικισμών της Αχαΐας, ως αποικίες της μητρόπολης των Πάνω Σουδενών Ζαγορίου, τα δύο βασικά ερωτήματα που πρέπει να απαντήσουμε είναι: α) ποιος ήταν ο τόπος της αρχικής εγκατάστασης δηλαδή αν ήταν η Ωλενία ή τα Καλάβρυτα κάτι που απαντήθηκε εν μέρει παραπάνω και το σημαντικό, β) ποιός (ή ποιοι) ήταν ο ιδρυτής (γενάρχης) των τους και ό,τι άλλο θα αφορούσε στα αίτια της μετακίνησης από τον τόπο προέλευσης (μητρόπολη) μέχρι τον τόπο καταφυγής τους ή εγκατάστασης (υποδοχής), δηλαδή της αρχικής αποικιστικής κοιτίδας.

Κατά συνέπεια και προκειμένου να έχουμε απαντήσεις σε αυτά τα δύο ερωτήματα – αρχικής εγκατάστασης και ιδρυτών - ανατρέξαμε σε μια σειρά πηγών που κάνουν σχετικές αναφορές σε τόπους και σε ονόματα από όπου προκύπτουν δεδομένα ασφαλώς μαρτυρούμενα καθώς αναφέρονται πρώτιστα στην οικογένεια «Πετιμεζά» και στην οικογένεια «Αντωνίου» και αυτά σε μια προσπάθεια αν όχι τεκμηρίωσης τουλάχιστον διασταύρωσης ή αποδοχής των πηγών ως απλές πληροφορίες και με εργαλείο την διάκριση των χρονολογικών αναφορών άφιξης των προσώπων (οικογενειών) στην Πελοπόννησο.
 
Έτσι, το ειδικά "ενδιαφέρον" στην περίπτωση αυτής της σχέσης, που συνδέει το Ζαγόρι με τα Καλάβρυτα και αφορά στη δημιουργία των χωριών με την επωνυμία Σουδενά [60], δηλαδή του πρώτου οικιστικού πυρήνα Σουδενών ή περιοχής Σουδενιτών Καλαβρύτων Αχαΐας και γενέτειρας των μεταγενέστερων οικισμών Άνω Σουδεναίικα και Κάτω Σουδεναίικα ή Λουσικά Ωλένιας, είναι ότι σχετίζεται άμεσα και άρρηκτα με την "στρατιωτική" οικογένεια Πετιμεζά ή Πετμεζά (των Πετμεζάδων) που έχουν ύστερη καταγωγή από τα Κάτω Σουδενά των Καλαβρύτων [61] και αυτής της οικογένειας Αντωνίου με διιστάμενη την άποψη της ύστερης καταγωγής των, που φέρεται μεταξύ των Κάτω Σουδενών (Λουσοί)  και του μικρού Λουσικού ή Χαμάκου. 

Κυρίαρχη βιβλιογραφικά η οικογένεια (πατριά) των Πετμεζάδων ή Πετιμεζάδων (Αντώνιος, Αθανάσιος, Αναγνώστης, Κωνσταντίνος, Βασίλειος, Νικόλαος κ.α.) [62], και με πιθανό γενάρχη της στην Πελοπόννησο τον κλεφταρματωλό Αντώνιο Πετιμεζά [63] (;), καθώς τα μέλη της διαδραμάτισαν ηγετικό ρόλο πριν, κατά και μετά την επανάσταση του 1821 [64], που μαρτυρείται σήμερα ως η ιδρυτική οικογένεια (πατριά) των εν λόγω ιστορικών οικισμών των Σουδενών (Λουσοί) Καλαβρύτων και των Σουδεναίικων (Λουσικών) της Ωλένιας, χωρίς να είναι σαφές το γεγονός της άφιξης και εν μέρει της πρώτης εγκατάστασης [65],ωστόσο όμως και με τις διώξεις που υπέστησαν στην Πελοπόννησο και που τους ανάγκασαν να καταφύγουν κάποιοι προσωρινά στα Επτάνησα. 

Η οικογένεια Πετιμεζά ή Πετμεζά - καθώς το αρχικό επώνυμό τους ήταν "Βλάσσης", φέρεται άλλοτε να διώχθηκε [66] ή να έφυγε εθελούσια από την Ήπειρο ενδεχόμενα στις μέρες του Ασλάν Πασά (Καλοπασά) ή Κουρτ Πασά (;) της δυναστείας Ασλανιδών (1600-1788) μέχρι των πρώτων χρόνων του Αλή Πασά και έλκει την καταγωγή της από τα Πάνω Σουδενά (Άνω Πεδινά) Ζαγορίου [67], δηλαδή, από τον πρώτο οικιστικό πυρήνα των Σουδενών (Πάνω Σουδενών) του Ζαγορίου που δημιούργησε εκεί και προς ασφάλειά της  γύρω στο 1700 ομάδα κατοίκων προερχόμενων από τον παρακμάζοντα βυζαντινό οικισμό της Βελλάς ή «Παλιοβελλά» [68] ομώνυμης της Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ενώ κάποιοι  κατέφυγαν στην Πελοπόννησο στη σημερινή Βελά ή Βελλά.

Το γεγονός πως το αρχικό ηπειρώτικο επώνυμο Βλάσσης έγινε Πετιμεζάς (Πετμεζάς)  είναι απολύτως σαφές από μια πρώτη μαρτυρία, καθώς ο Βλάσσης σκότωσε κάποιον «τύραννο» (;) Τούρκο ονόματι Πετιμέζη [69α] και «του έμεινε» το όνομα, γεγονός σύνηθες για την εποχή. Εκείνο που δεν είναι σαφές, αφορά στον τόπο του «εγκλήματος», στο “που;” έγινε αυτή η πράξη, αν ο Βλάσσης σκότωσε τον κάποιο Πετιμεζά που αναφέρεται ως αξιωματούχος (αξιωματικός) [69β] και ενδεχόμενα να μην ήταν ένας απλός «λουκουματζής», δηλαδή αν τον σκότωσε στην Ήπειρο ή στην Πελοπόννησο κι ακόμα, αν αμέσως με το φόνο να κατέφυγε αρχικά στα Επτάνησα.

Βασικά και σύμφωνα με τα όσα μαρτυρούμενα (διαδικτυακές πηγές) και στο βαθμό που αυτά γίνονται επιβεβαίως κατανοητά ή ερευνητικά διαχειρίσημα, αρχικά φαίνεται ότι η οικογένεια  «Βλάσση» ή το άτομο Βλάσσης κι ενώ έχει σκοτώσει τον Τούρκο (Πετιμεζά) εγκαταλείπει το χωριό "γενέτειρα" Πάνω Σουδενά Ζαγορίου και καταφεύγει στα Καλάβρυτα όπου και χωρίς άλλες περιπλανήσεις «σταματάτει» και ιδρύει τα Σουδενά σε ανάμνηση του χωριού της καταγωγής του.

Ωστόσο, διαπιστώνουμε ότι οι απόψεις σχετικά με την πρώτη εγκατάσταση του Βλάσση (Πετιμεζά) διίστανται στη διαδικτυακή βιβλιογραφία με δύο διαφορετικές αναφορές ως προς την αρχική εγκατάσταση Σουδενά της Αχαΐας, καθώς η μία ορίζει την Επαρχία Ολυμπίας ως πρώτη εγκατάσταση και τα Καλάβρυτα ως μετεγκατάσταση και σε διαφορά περίπου 100 ετών. Και σε αρκετές περιπτώσεις οι διατυπώσεις είναι τέτοιες που λένε ότι οι Πετιμεζάδες απλά βρήκαν καταφύγιο στα Σουδενά (Κάτω) [70] όπου έχτισαν τον πύργο τους, γεγονός που δημιουργεί την εντύπωση ότι τα Σουδενά Καλαβρύτων προϋπήρχαν των Πετιμεζάδων, αν και οι περισσότερες αναφορές ενισχύουν την εκδοχή οίκησης των Σουδενών Καλαβρύτων [71] από πρώτης εγκατάστασης των Βλασσαίων.
 
Επίσης σε άλλη πηγή αναφέρεται ότι ο Βλάσσης είχε λάβει μέρος στον Ενετοτουρκικό πόλεμο υπό τον Μοροζίνη με το επώνυμο Πετμεζάς που έκτοτε το έφερε η οικογένειά του. Ενδεχόμενα, μετά το φόνο του Πετιμεζή να κατατάχτηκε ως Πετιμεζάς (1685) στο στρατό του Μουροζίνι για την κατάληψη της Πελοποννήσου το 1687,  καθώς με την ανάκτηση από τους Τούρκους (1715) επί Αχμέτ Γ’ οι Πετμεζαίοι εγκαταστάθηκαν στα Σουδενά των Καλαβρύτων [72α].

Ενδεχόμενα ο Βλάσσης να είχε στρατολογηθεί ή στο Μοροζίνι ή στους Σπαχήδες και μετά να κατατάχθηκε εθελοντής στους “Stratioti” [72β] τα ένοπλα και έφιππα μισθοφορικά σώματα που παρείχαν στρατιωτικές υπηρεσίες σε διάφορα βασίλεια της Ευρώπης από τον 15ο μέχρι τον 17ο αιώνα και απαρτίζονταν κύρια από έλληνες, ηπειρώτες και αρβανίτες, όπως ο Μπούας, ο Κλαδάς κ.ά., καθώς επίσης η περίπτωση των Δολιανών Ζαγορίου που ενδεχομένως με τη βία ή οικειοθελώς μετοίκησαν στην Πελοπόννησο στα μισά του 16ου αι.,  και συνέπεια της επιδημία της πανώλης [73α] που μάστισε και τα χωριά του Ζαγορίου [73α].

Αντιθέτως, στην Πελοπόννησο μαρτυρείται και μια άλλη σπουδαία οικογένεια με το επώνυμο «Βλάσσης», γεγονός που ανατρέπει το ενδεχόμενο ώστε ο φόνος του Τούρκου Πετιμεζά να έγινε στην Ήπειρο, ωστόσο όμως αυτή η οικογένεια δεν αφορά στα Σουδενά Καλαβρύτων, αλλά σε οικογένεια  "Βλάσσηδων" του Άργους  με καταγωγή από την Κοτίτσα Σπάρτης και με γενάρχη της τον Χρήστο Βλασσόπουλο και να πρόκειται για σύμπτωση συνωνυμίας [74].  

Επίσης στον νομό Μεσσηνίας και στο δήμο Μεσσήνης [75] συναντάμε τον οικισμό «Βλάσση ή στα Βλασσαίικα»  (Άνω Βλάση, Κάτω Βλάση, Μέσο Βλάση ή Ψηλή Ράχη) [76]  που κατά μια εκδοχή οφείλει  την επωνυμία του στο Γεροβλάση [77] αρχηγό της μεγάλης Αρκαδικής οικογένειας, ο οποίος ίδρυσε το χωριό αφού έδειρε ένα Τούρκο που προσπάθησε να προσβάλει την αδελφή του Κατερίνα, ενώ επρόκειτο για οικογένεια τσοπαναραίων. Κατά άλλη εκδοχή, οι προαναφερόμενοι οικισμοί ιδρύθηκαν από μετοικεσία Βλασσαίων κατά την περίοδο της δεύτερης Ενετοκρατίας και συγκεκριμένα από το έτος 1689 γεγονός που αφορά στην ενασχόλησή των Βλασσαίων με την προσφορά τους στην πατρίδα.

Δεδομένου όμως και βιβλιογραφικά ότι, τα Σουδενά Καλαβρύτων αποτελούν την πρώτη επιλογή καταφυγής και τόπο υποδοχής του Βλάσση («Βλάσσηδων») και με χωρίς άλλη προηγούμενη οικιστική κοιτίδα των μετονομαζόμενων «Πετ(ι)μεζάδων» στην Πελοπόννησο εκτός αυτής των Σουδενών Καλαβρύτων, το γεγονός αυτό σημαίνει ότι ο φόνος έγινε στην Ήπειρο και ενδεχόμενα εκτός Ζαγορίου ή και να έφυγε με μερίδα της πατριάς, αν και το επώνυμο Βλάσσης δεν υφίσταται τόσο στο Ζαγόρι όσο και γενικότερα στην Ήπειρο, τουναντίον όμως  απαντάται σημαντικά στην Κέρκυρα που ενδεχόμενα να κατέφυγαν τότε οι «Βλάσσηδες», ως ενετοκρατούμενη.

Και αυτό με το φονικό, γιατί ήδη από το 1430 τα «σιουρούτια» ήταν σε ισχύ, ενώ ενισχύθηκαν περεταίρω με την ευεργετική τροποποίηση του 1670 που καθιστούσε το Ζαγόρι "Voiniko" (Βοϊνίκιο), γεγονός που κάνει αμφίβολη μια βιαιοπραγία μεταξύ Τούρκου και Ζαγορίσιου μέσα στο Ζαγόρι [78].

Οπότε πολύ πιθανόν ο φόνος να έγινε στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων και ενδεχόμενα συνεπεία της σημειούμενης έξαρσης διωγμών και βίαιου εξισλαμισμού, όταν στα 1612 οπότε και καταργήθηκαν τα γιαννιώτικα «σιουρούτια» συνέπεια της εξέγερσης του Διονυσίου του Τρίκκης, του Σκυλοσόφου, ωστόσο όμως δυσκολεύει και το γεγονός ότι δεν έχουμε (εμείς) βιογραφικά στοιχεία για τον Τούρκο Πετιμέζη [79].

Αν και τόσο το επώνυμο Βλάσσης το σχετικό με τους Πετ(ι)μεζαίους, όσο και τα υφιστάμενα τοπωνύμια τα οποία ποικίλουν στην Πελοπόννησο φαίνεται να έχουν αναφορά στον 16ο με 17ο αιώνα, δεν φαίνεται όμως να συνδέονται μεταξύ τους, πλην της Βελλάς και Αγίου Βλασίου που έχει αναφορά στο Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας και στους αχαϊκούς οικισμούς Άνω και Κάτω Βλασία [80], πόσο μάλλον να αφορούν στο ίδιο και αυτό πρόσωπο «Βλάσσης» που αποτελεί πρόσωπο αναφοράς στα εδώ παρατιθέμενα περί «Σουδενών» με τις όποιες εικασίες ή πραγματικότητες σχετικά με αυτό το όνομα και όπως το συναντάμε στις υποσημειωμένες ιστορικές πηγές και με ότι μπορεί να θεωρείται βιβλιογραφικά αμφιλεγόμενο ή ακαθάριστο και με λογής παρερμηνείες [81] και μυθεύματα (!) [82] και δεδομένου ότι το επώνυμο «Πετιμέζης» αφορά και στον αγωνιστή του 1821 τον Γιαννάκη Πετιμέζη από την Κατούνα Ξηρομέρου.

Δίπλα στην οικογένεια των Πετ(ι)μεζάδων-αίων (Βλασσαίων) από τα Κάτω Σουδενά, έρχονται να προστεθούν και άλλες οικογένειες (πατριές) με αντιπροσωπευτική την οικογένεια του Αντωνίου Αντώνιου, του ενός από τα τρία παιδιά του μετεπονωμαζόμενου Παν. Παναγιωτόπουλου η Κουτσο-Παναγιωτόπουλου που ήταν ο Αγγ. Αγγελόπουλος,  Γ. Ραγιόπουλος και Αντώνιος Αντωνίου κατά μια εκδοχή [83] και Αντωνίου Αντώνιος του Βασιλείου ή Κομπορόζος κατά άλλη εκδοχή (Γενικά Αρχεία Κράτους “ΓΑΚ”) από τα Σουδενά Καλαβρύτων [84].

Η Οικογένεια Αντωνίου που μαρτυρείται να κατοίκησε στα Σουδενά ή στο Χαμάκου (Λουσικόν) και ενδεχόμενα ιδρυτική οικογένεια (πατριά) του μικρού παρηκμασμένου σήμερα οικισμού (παροικισμού) το Λουσικόν ή Χαμάκον Καλαβρύτων που απέχει 7 χλμ., από τους Κάτω Λουσούς και  9 χλμ., από τους Άνω Λουσσούς.

Το Λουσικόν ή Χαμάκον (Χαμάκου) φέρεται και ως πρώτη εγκατάσταση της οικογένειας  του Αντωνίου Αντώνιου και των οικογενειών όπως οι Γλωδαίοι (Γλωδέοι), οι Δουβαίοι και οι Βλασσαίοι (σύγχρονοι) που μετοίκησαν από τα Σουδενά Ζαγορίου καταδιωγμένοι από τους Τούρκους την εποχή του Αλή Πασά και εγκαταστάθηκαν εκεί  κάπου μεταξύ 1650 και 1720 (κατά τον Ι. Λινάρδο) ενώ προηγουμένως άλλαξαν τα επώνυμά τους σε Παναγιωτόπουλου, ο Αντώνης φαίνεται να επαναφέρει το πατρώο επώνυμο [85].

Συμπερασματικά και σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα θα σταθούμε, πρώτον, στο γεγονός ότι η πατριά των Πετ(ι)μεζάζων και των άλλων Σουδενιωτών (Αντωνίου Α. κ.ά., άλλοι χωριανοί) μετακινήθηκε από τα Σουδενά Ζαγορίου της Ηπείρου με προορισμό την Πελοπόννησο και με πρώτη ένδειξη εγκατάστασης τα Σουδενά (Κάτω Σουδενά) Καλαβρύτων και δεύτερον, ότι η διαχρονικά διευρυνόμενες γενεαλογικά πατριές (γενιές) των Κατωουδενι(ω)τών πραγματοποίησαν εσωτερική μετοικεσία στις αγροτικές διαχειμαστικές περιοχές της Κάτω Αχαίας (Ωλένιας) ιδρύοντας εκεί τα νέα "Σουδενά" ή Σουδεναίικα ("Σουδενέϊκα"), δηλαδή τα σημερινά χωριά Άνω Σουδεναίικα και Λουσικά ή Κάτω Σουδεναίικα [86].  

Ωστόσο όμως και προς την κατεύθυνση μιας επισταμένης ιστορικής έρευνας και μιας επαρκούς τεκμηρίωσης που θα κάνει πλέον λόγο για έναρξη σχέσης επικοινωνίας «Σουδενών και Σουδενών», δηλαδή αυτό που απλά λέμε ιστορική τεκμηρίωση έλξης καταγωγής και αφετηρία πολιτισμικής επικοινωνίας ή ενδεχόμενα αμοιβαίας επανασύνδεσης και αδελφοποίησης, προς τα εκεί φαίνεται να κινούνται οι "Σουδενιώτικοι" Σύλλογοι Καλαβρύτων [87] που σε συνεργασία με τους ερευνητές / ιστορικούς Κώστα & Ελένη Παπαγιαννοπούλου, άρχισαν έρευνα για την ιστορία των εν λόγω οικισμών και των πολιτισμικών τους αναφορών.

Στην ιδία κατεύθυνση κινείται και ο κ. Παναγιώτης  Αντωνίου του Αντωνίου [88] στην προσπάθεια  ανεύρεσης στοιχείων από τα Οθωμανικά αρχεία και  από Ενετικές πηγές για την πιθανή πορεία και της πορείας της οικογένειας από την Ήπειρο στην Πελοπόνησσο και με σημαντική την αναφορά στα Σουδενά ή στο Χαμάκου (Λουσικόν) Καλαβρύτων.

Τέλος και από πλευράς Π.Δ.Ν.Π., ανατρέχοντας έτσι από απλό και γενικό ενδιαφέρον – ως μη ειδικοί - στις διάφορες ιστορικές πηγές και συνδυάζοντας επαρκώς τα μαρτυρούμενα, πέρα από το να μαθαίνουμε για τις τοπικές ιστορίες ή να εκπλησσόμαστε  με ευρήματα που αφορούν σε παλιούς δεσμούς όπως καλή ώρα των Σουδενιωτών συλλόγων και ανεξάρτητα από το αν επαναλειτουργήσει οργανικά αυτός ο λώρος ανταλλαγής «μητρόπολης – αποικίας Σουδενιωτών», αν μη τι άλλο εμείς όλοι οι Ζαγορίσιοι, μπορούμε τουλάχιστον να μιλάμε έτσι απλά και να μολογάμε λαϊκά, για τα Άνω Σουδεναίικα - Κάτω Σουδεναίικα  και για τα Πάνω “Ζ’δινά” - Κάτω “Ζ’δινά”, για τα Σουδενά των Καλαβρύτων και τα Σουδενά του Ζαγορίου, τα Σουδενά των "Βλάσσηδων" και τα Σουδενά Πετ(ι)μεζάδων, για τους επώνυμους και ανώνυμους Σουδενιώτες και άλλους Ζαγορίσιους, που με τα οστά των γονιών τους, με τα εικονίσματα και με ότι πολύτιμο έφεραν στη συλλογική μνήμη, στόλιζαν τις καινούριες πατρίδες στο ταυτόσημο όνομα των παλιών.

"Να μου γράφεις, να μη σ' αλησμονώ" ....... 




[1] Οι κάτοικοι της Ηπείρου, της Στερεάς καί του Μοριά έφευγαν ομαδικά πρός τά βενετοκρατούμενα νησιά του Ιονίου, πρός τό Ναύπλιο, τή Μονεμβασιά, τή Μεθώνη καί τήν Κορώνη.
[2] Με την υποδούλωση των βόρειων ελληνικών περιοχών στα τέλη του 14ου αιώνα οι βόρειοι Έλληνες κατέφυγαν στη Ν. Πελοπόννησο και στις Κυκλάδες.
[3] Η ονομασία Σουδενά είναι Σλαβικό τοπωνύμιο που σημαίνει κρύος τόπος και συναντάται ως πρώην όνομα στα παρακάτω χωριά της Ελλάδας […]
[4] (Εδώ ήταν η πρώτη εγκατάσταση των Σουλιωτών που ήρθαν από το Σούλι της Ηπείρου)
[5] (Εδώ ήταν η πρώτη εγκατάσταση των Σουλιωτών που ήρθαν από το Σούλι της Ηπείρου)
[6] Αναφερόμενος στην ιστορία του οικισμού ανέφερε, ότι οι πρώτοι κάτοικοι ήλθαν το 1600 περίπου, από την Ήπειρο, και συγκεκριμένα από την περιοχή Ιερά Μονλης Βελλάς Ιωαννίων, καταδιωκώμενοι από τους Τούρκους.
[7] Μάλιστα το αρχικό χωριό ήταν σε κοντινή θέση από την σημερινή τοποθεσία που σήμερα λέγεται "παλαιοχώρι". Αργότερα μετά την Μάχη της Καυκαριάς εγκαταστάθηκαν στο χωριό Σουλιώτες που είχαν συμμετάσχει στην μάχη, αναφέρεται ότι ήταν εκατό με αρχηγό τον Φωτομάρα. Στην Ήπειρο την εποχή εκείνη υπήρχε χωριό Μαζαράκι τσιφλίκι του Αλή Πασά.
[8] Η δολιανίτικη παράδοση, που μας διέσωσε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ν.Α. Βέης λέει πως ένας αρβανίτης, ο οποίος καταγόταν από τα Δολιανά των Ιωαννίνων, είχε εγκατασταθεί στην Τριπολιτσά του Μοριά. Επειδή, όμως εκεί έκανε φονικό…
[9] Ο ίδιος κλάδος πιστεύεται ότι είναι και οι οικιστές του Καλεντζίου Ιωαννίνων.
[10α] Είναι ένα θέμα, που νομίζω ότι πέραν, του γενικότερου ιστορικού ενδιαφέροντος, έχει για μας τους Πελοποννησίους και τοπικό ενδιαφέρον αφού και στην Πελοπόννησο έχομε «Αρβανίτες».
[10β] Ονόματα χωριών, τοπωνυμίων, ονομάτων Αρβανίτικης προέλευσης.
[11] Το τοπωνύμιο «Σουδενά» προέρχεται από το σλαβικό Studend που σημαίνει ψυχρός, ή από το Στούντενα -stdena-Zdena, παρετυμολογία της λέξης Σούδα.
[12] Άνω Πεδινά Ιωαννίνων, πρώην Άνω Σουδενά
       Κάτω Πεδινά Ιωαννίνων, πρώην Κάτω Σουδενά
       Άνω Λουσοί Αχαΐας, πρώην Σουδενά Θεοτόκου
       Κάτω Λουσοί Αχαΐας, πρώην Σουδενά Αγίου Βασιλείου
[13] Το Λουσικό βρίσκεται λίγο ψηλότερα από τους Κάτω Λουσούς σε υψόμετρο 1.127 μέτρων. Το παλαιότερο όνομα του χωριού ήταν Χαμάκον.
[14] Από κατοίκους των Λουσών οικίστηκαν τα σημερινά χωριά Άνω Σουδεναίικα και Κάτω Σουδεναίικα.
[15] The former Voynuks in the tax registers (tahrir defterleri) from
1564 and 1579.
[16] Από νωρίτερα, στα χρόνια του Μανουήλ Κομνηνού (1143-1180) παρατηρήθηκαν μεταναστεύσεις κατοίκων της Βελλάς προς την Πελοπόννησο, συγκροτώντας μάλιστα Επισκοπή στην περιοχή του παλαιού δήμου Φελλόης των Καλαβρύτων.
[17] Schließlich ist Σουδενά aus Στουδενά (Joannina) am leichtesten durch Dissimilation zweier στ-στ in der Verbindung mit der Präposition zu verstehen.
[18] Ως οικισμός τα Κάτω Πεδινά είναι γνωστά απο τη Βυζαντινή Εποχή αποτελώντας ένα απο τα παλαιότερα χωριά του Ζαγορίου.
[19] Φίλοι συμπατριώται Άνω Σουνετίται χαίρετε!
Εάν ο Οδυσσεύς, ώ φίλοι συμπατριώται, ο βασικελυς της Ιθάκης είχεν δίκιο να ποθή την πατρίδα. [...]
[20] Κατά την εξέγερση της Πελοποννήσου (1770) εναντίον των Τούρκων και ως το 1800, περισσότεροι από είκοσι Πετιμεζαίοι κλέφτες και αμαρτωλοί έδωσαν τη ζωή τους σε συγκρούσεις με τους Τουρκαλβανούς.
[21] Σινάν Πασά: Τους όρους τούτους […] εκ Κάτω Σουδενών […] σελ., 55-56
[22] Φιλοδοξούν μάλιστα να ιδρύσουν πανεπιστήμιο, στην μονή Ρογκοβού κοντά στο Τσεπέλοβο. Οι ζυμώσεις αυτές ατονούν με την δραστηριοποίηση της Φιλικής Εταιρίας, στην οποία συμμετέχουν ενεργά ως κορυφαία στελέχη της ο Αλέξης Νούτσος και ο Μάνθος Οικονόμου.
[23] Άνω Κάμπος (Άνω Σουδενά) - Κάτω Κάμπος (Κάτω Σουδενά) Δωδώνης
[24] O Vasmer δίνει την ερμηνεία του τοπωνυμικού Σουδενά, από το λατινικό sudis (Ελληνικό: Σούδα), ενώ κατά τον ίδιο ο τύπος Στουδενά, προέρχεται από το Σλαβικό studend = ψυχρός.
[25] Κατά τον 15ο προς 16ο αιώνα μέρος των κατοίκων του μαζί με κατοίκους από το διπλανό χωριό (Άνω Πεδινά 1 χλ.), μετακινείται από τους Οθωμανούς στην Πελοπόννησο (μάλλον λόγω της έλλειψης εργατικών χεριών εξαιτίας σιτοδείας και λοιμού). Εκεί, στα Καλάβρυτα της Αχαΐας, σε μια περιοχή που το ανάγλυφο του εδάφους είναι παρεμφερές με τον τόπο καταγωγής τους, ιδρύουν τα Άνω και Κάτω Σουδενά (σημερινή ονομασία Άνω – Κάτω Λουσοί) της Πελοποννήσου.
[26] Σουδενά: Πανάγος, 55, ιερεύς, αυτόχθων. Γεώργιος, 50, ιερεύς, αυτόχθων. Στέφος, 48, ιερεύς, αυτόχθων. Σπυρίδων, 45, ιερεύς, αυτόχθων. Πέρα Σουδενά: Ιωάννης, 50, οικονόμος, αυτόχθων. Αθανάσιος, 55, ιερεύς, αυτόχθων. Νικόλαος, 40, ιερεύς, αυτόχθων. Χαμάκου: Παρθένιος, 47, ιερομόναχος Λαυριώτης από Κρινόφυτα. Σιγούνι: Βασίλειος, 30, ιερεύς, αυτόχθων.
[27] Σουδενά: 1824 (φ.35α), 1827 (φ. 33α), 1829 (φ. 33β).
[28] «πέρα ρούγα»
[29] Ο πύργος αποτέλεσε ορμητήριο της οικογένειας των Πετιμεζαίων ή Πετμεζαίων, η οποία σύμφωνα με την παράδοση, προερχόταν από την Ήπειρο απ΄ όπου αναγκάστηκε να φύγει εξαιτίας των τουρκικών διώξεων και να εγκατασταθεί στους Κάτω Λουσούς Καλαβρύτων.
[30] Λουσούς (Ευρίσκετο εις τον κάμπον των Σουδενών, ΒΔ. Του χωρίου Λουσικό (Χαμάκου)
[31] Οι προεστοί όχι μόνον δεν πήγαν στην Τρίπολη, αλλ’ αποφάσισαν να κάμουν και νέαν συγκέντρωση, αυτήν την φορά στα Σουδενά, όπως φαίνεται όμως και αυτή η συγκέντρωση προδόθηκε, πριν ακόμα γίνει.
[32] Χάρτης σουδενων Αχαιας
[33] Αναγκάστηκαν όμως να εγκαταλείψουν το χωριό τους και να εγκατασταθούν τον 17ο αιώνα αρχικά στην Επαρχία Ολυμπίας κι έπειτα κοντά στα Καλάβρυτα, όπου ίδρυσαν το χωριό Σουδενά Καλαβρύτων εις ανάμνηση του παλιού χωριού τους
[34]  Οι πληθυσμιακές μεταβολές στηνΕπαρχία Καλαβρύτων
[35] ο Δήμος Σουδενών (Σουδενά, Χαμάκου, Σιγούνι, Δούνιτσα και Χαρικτινού)
[36] Στα Καλάβρυτα γύρω στο 1860 αποθηκάριος του Δήμου ήταν κάποιος Κοτσόπουλος από τα Σουδενά. Κάποτε ανακαλύφθηκε μεγάλο έλλειμμα στο στάρι, που είχε συγκεντρώσει ο Δήμος από τον φόρο της δε­κάτης (10% επί της παραγωγής). Κατηγορήθηκε ο Κοτσόπουλος. Στη δίκη δεν προσήλθε. Φυγοδικώ­ντας […]
[37] Λεγόταν Κωστουρέϊκα διότι εκεί τα σπίτια ήσαν των Κωστουραίων που η καταγωγή τους ήταν από το χωριό Λουσσοί (Σουδενά) Καλαβρύτων. Τότε γινόταν ένας γάμος, πάνω στο γλέντι έγινε μια παρεξήγηση και οι Κωστουραίοι τότε σκότωσαν κάποιον Νικόλαο Λάζαρη.
[38] Κάτω Λουσοί - Άνω Λουσοί
[39] Πασαλίκι Μοριά (Χάρτης)
[40]"Τα Λαγκάδια κατωκήθηκαν το πρώτον μετά του 8ου μχ αιώνα από Σλάβους παρά των οποίων έλαβον το όνομά των. Μετά την αποχώρηση των Σλάβων περί τα μέσα του 10ου αιώνα κατωκήθηκαν από οικοδόμους Έλληνες καταγόμενους από τα μαστοροχώρια της επαρχίας Κονίτσης της Ηπείρου. Άλλως τε και η παράδοσις λέγει ότι οι Λαγκαδινοί κατάγονται από Ηπειρώτες".
[41] Το εκτεταμένο οροπέδιο των Σουδενών, με μέσο υψόμετρο 1.000 μέτρων, βρίσκεται δυτικά από τους πρόποδες του ελατοδάσους των Αροανίων Ορέων, γνωστότερων σαν Χελμός, σλάβικη ονομασία που σημαίνει «χιονισμένο βουνό».
[42] Οι Λουσοί (Σουδενά) και η ευρύτερη περιοχή, τόπος γνωστός από την αρχαιότητα, αποτελεί σημείο αναφοράς κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του 1821 αλλά και της Εθνικής Αντίστασης κατά της γερμανικής κατοχής (1941 - 1943).
[43]  Η πεδιάδα των Σουδενών ης το χαμηλότερον μέρος πολλάκις μεταβάλλεται εις λίμνην, (κατά δε τον Martel τηνν λίμνην και καταβόθραν Καρακλίνου εις ύψος 10.50μ. υπέρ την θάλασσαν με μήκος 8.000 μ. και πλάτος 4.000 μ.) εκχυνομένη υπογείως δια καταβοθρών εις τας πηγάς του Αροανίου, καθώς και αι λίμναι εις Αρκαδία και Κορινθία νυν δ' εντελώς αποξηρανθείσα δια τεχνητής μεγενθύσεως των καταβοθρών».
[44] Στις δυτικές υπώρειες του Χελμού θα συναντήσουμε τις «Καταβόθρες».
[45] Τους παραπάνω Σαρακατσαναίους στον Μοριά τους αποκαλούσαν Ρουμελιώτες διότι ήρθαν στα βουνά της Πελοποννήσου από την Στερεά Ελλάδα απ’ όπου και κατάγονται.
[46α] Όσοι ανέβαιναν στα λιβάδια της Περιστέρας, των  Σουδενών και την ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων (κυρίως οι Κοτσαναίοι και κατά καιρούς οι Βαγγελάκοι), ακολουθούσαν την ίδια διαδρομή με τους Σουβαρδίτες κτηνοτρόφους:
[46β] Με αφορμή συζήτηση που είχα με το φίλο Λεωνίδα Πετρόπουλο (Σουδενά και Ντούνιτσα) σχετικά με τους παλαιούς νομάδες περιφερόμενους Τσέλιγκες
[47] ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
[48] Διοικητικές μεταβολές Οικισμών των ΟΤΑ
[49] Χάρτης
[50] Διοικητικές μεταβολές
[51] (Των συγγραφέων): Συνήθης κατάληξη στην Αχαΐα και στην παλιά Ελλάδα (Ρούμελη, Αιτωλοακαρνανία) και στη υπόλοιπη Ελλάδα με αναφορά στους Σαρακατσάνους, ως προσδιοριστικό οικισμών (χωριά, μαχαλάδες, στάνες) που δημιουργήθηκαν και ονοματοδοτήθηκαν σύμφωνα με την επωνυμία του όμορου ή μακράν μητροπολιτικού οικισμού ή σύμφωνα με το επώνυμο της πατριάς π.χ., τα Σουδεναίικα από τους Σουδενίτες πρώην κατοίκους του χωριού Σουδενά και αντίστοιχα τα Ζησιμαίικα από τον αρχηγό της οικογένειας (πατριάς) τον Ζήσιμόπουλο, καθώς επίσης τα Κωστουρέϊκα από τους Κωστουραίους.
[52] Προήλθε από το χωριό Χαμάκου, που, κατά την παράδοση, ονομάστηκε έτσι από την μητέρα του Αλή Πασά, Χάμκω, η οποία συνήθιζε τα καλοκαίρια να παραθερίζει εκεί.
[53] Η σημαντική ιστορία του Πτελεού ξεκινά από τα προομηρικά χρόνια αφού είχε δημιουργήσει ομώνυμη αποικία στην Πελοπόννησο, ενώ και στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (421 π. Χ.) ο Πτελεός υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά λιμάνια.
http://lykeio-pteleou.blogspot.gr/2008_03_01_archive.html
[54] Κατεχόμενοι από «κίβδηλη ιστορική συνείδηση» θεωρούνται επίσης από τους ακόλουθους της νέας ιστορίας όσοι ερευνητές της τοπικής ιστορίας αγνοούν ή παραποιούν πηγές, αρέσκονται σε μεγαλαυχίες, αναπαράγουν στερεότυπα, δίδουν εξωπραγματικές διαστάσεις σε γεγονότα ή προκαλούν με τα έργα τους μίση και πάθη. Λησμονούν όμως πως και οι ίδιοι, όπως όλοι οι άνθρωποι, αγνοούν άπειρα πράγματα και ότι παραποίηση πηγών  […]
[55] Αναφέρεται πρώτη φορά σε βυζαντινό χρυσόβουλο γύρω στα 1280, το 1400 έγινε εγκατάσταση κτηνοτρόφων από το Ζαγόρι της Ηπείρου.
[56] Οι Κάτω Λουσοί (Σουδενά)
[57] Άνω Λουσοί Αχαΐας (Χάρτης)
[58] Κατά μία άλλη, θεωρείται ότι οι λαγκαδινοί έμαθαν την τέχνη σαν απόγονοι των σπουδαίων Πυρσογιαννιτών μαστόρων της Ηπείρου, που δεν γύρισαν πίσω στην πατρίδα τους, παραμένοντας στην περιοχή τών Λαγκαδίων.

[59] Δεν τελείωσαν όμως για τους Σουδενιώτες και τις Σουδενιώτισσες Αγωνιστές και Αγωνίστριες τα βάσανά τους με την ήττα του Φασισμού και την Απελευθέρωση. Αμέσως άρχισαν οι διώξεις, οι φυλακές, οι εξορίες, τα βασανιστήρια και κάθε είδους ταπείνωση.
[60] ΚΑΤΩ ΣΟΥΔΕΝΑ (Φωτογραφία)
http://static.panoramio.com/photos/large/21696113.jpg
[61] H οικογένεια των Πετμεζαίων είναι μια από τις ιστορικότερες οικογένειες των Καλαβρύτων (Κάτω Σουδενά).
[62] Μέλη της ομώνυμης ιστορικής οικογένειας που καταγόταν από την Ήπειρο, αλλά κατέφυγε στην Αχαΐα λόγω των τουρκικών διώξεων. Οι σπουδαιότεροι: Αθανάσιος, Αναγνώστης, Βασίλειος, Θρασύβουλος, Κωνσταντίνος, Νικόλαος. Αυτοί και αρκετοί άλλοι πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες στην πατρίδα πριν, κατά και μετά την Επανάσταση του 1821.
[63] Γιος του Αντώνη Πετιμεζά, υπήρξε αρματολός και αρχηγός της κλεφτουριάς των Καλαβρύτων. Σε ηλικία 10 ετών συνελήφθη από τους Τούρκους και απήχθηκε στη Σμύρνη. Έξι χρόνια μετά κατάφερε να δραπετεύσει και να επιβιβασθεί σε πλοίο για να επιστρέψει στη Πελοπόννησο, αλλά κατά τη διάρκεια του πλου το πλοίο κυριεύθηκε από πειρατές και ο Αθανάσιος πουλήθηκε ως δούλος στη Λιβύη.
[64] Μέλη τῆς ὁμώνυμης ἱστορικῆς οἰκογένειας ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἤπειρο, ἀλλὰ κατέφυγε στὴν Ἀχαΐα λόγω τῶν τουρκικῶν διώξεων. Οἱ σπουδαιότεροι: Ἀθανάσιος, Ἀναγνώστης, Βασίλειος, Θρασύβουλος, Κωνσταντῖνος, Νικόλαος. Αὐτοὶ καὶ ἀρκετοὶ ἄλλοι πρόσφεραν μεγάλες ὑπηρεσίες στὴν πατρίδα πρίν, κατὰ καὶ μετὰ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1821.
http://users.uoa.gr/~nektar/history/3contemporary/fighters_1821.htm
[65] Η οικογένειά του και πολλοί συγγενείς του κατέφυγαν τότε στη Ζάκυνθο. 2. Κωνσταντίνος. Αδελφός του προηγούμενου, κατάφυγε το 1804 στη Ζάκυνθο, όπου υπηρέτησε ως αξιωματικός στον ρωσικό και μετά στον αγγλικόστρατό.
[66] […], η οποία σύμφωνα με την παράδοση, προερχόταν από την Ήπειρο απ΄ όπου αναγκάστηκε να φύγει εξαιτίας των τουρκικών διώξεων και να εγκατασταθεί στους Κάτω Λουσούς Καλαβρύτων. […]
[67] […] όπου εγκαταστάθηκαν κατά μέσα του 18ου αι. προερχόμενοι από την Ήπειρο. […]
[68] Από νωρίτερα, στα χρόνια του Μανουήλ Κομνηνού (1143-1180) παρατηρήθηκαν μεταναστεύσεις κατοίκων της Βελλάς προς την Πελοπόννησο, συγκροτώντας μάλιστα Επισκοπή στην περιοχή του παλαιού δήμου Φελλόης των Καλαβρύτων.
[69α] Η απώτερη καταγωγή των Πετιμεζάδων ήταν από τα Σουδενά Ηπείρου και το αρχικό επώνυμό τους ήταν Βλάσσης (κατά την παράδοση πήραν το όνομα όταν ένας από την οικογένεια σκότωσε τον τύραννο Τούρκο Πετιμέζη).
http://www.kalavrita.gr/message/itemlist/category/100-epifaneis-kalavrytinoi?start=10
[69β] Κάτοικοί του κατά τον 15ο αιώνα, μεταναστεύουν μαζί με κατοίκους των Άνω Σουδενών στα Καλάβρυτα Αχαίας, εξαιτίας επεισοδίων με κάποιο Τούρκο Αξιωματικό, και ιδρύουντα Σουδενά, σημερινοί Λουσοί.
http://www.katosoudena.gr/istoria/istoria.htm
[70] Κατάγονταν από την πανίσχυρη στρατιωτικά και πολιτικά, οικογένεια των Πετιμεζάδων ή Πετμεζάδων. Η οικογένεια, προερχόμενη από την Ήπειρο ρίζωσε στα Σουδενά, όπου έχτισε πύργο και ισχυροποιήθηκε σημαντικά.
[71] […] προερχόταν από την Ήπειρο απ΄ όπου αναγκάστηκε να φύγει εξαιτίας των τουρκικών διώξεων και να εγκατασταθεί στους Κάτω Λουσούς Καλαβρύτων. […]
[72α] […] από τα Σουδενά της Ηπείρου απ’όπου  έφυγαν τέσσερα αδέλφια καταδιωγμένα από τους Τούρκους την εποχή του Αλή Πασά, γιατί αρνούνταν να πληρώσουν φόρους και εγκαταστάθηκαν στους πρόποδες του Χελμού, χτίζοντας εκεί, μαζί με άλλους συγχωριανούς τους (τους Βλασσαίους μετέπειτα Πετμεζαίους) ένα μικρό οικισμό. […]
http://www.myheritage.gr/FP/custom.php?s=27818812&pageID=2
[72β] Αναφέρονται σχετικά τα ένοπλα σώματα των: Κροκόδειλου Κλαδά, Θεόδωρου Μπούα, Δημήτριου Παλαιολόγου, Πέτρου Ράλλη στην Πελοπόνησο και του Πέτρου Μπούα στην Αργολίδα. Οι stratioti μετακινούνταν και υπηρετούσαν υπό τις εντολές και διαταγές κάποιου κράτους, το οποίο μπορούσε να πληρώσει τις υπηρεσίες τους. Μαζί με τους πολεμιστές μετακινούνταν και οι οικογένειές τους..
[73α] Το 1684 ο ναύαρχος της Βενετίας Φραγκίσκος Μοροζίνης κατέλαβε όλη την Πελοπόννησο. Η πανώλη είχε αποδεκατίσει τον πληθυσμό και η μεγάλη παραγωγή του ελαιοκάρπου ήταν αμάζευτη . Έστειλε στρατό και πλοία και έφερε στην Πελοπόννησο, από την Ήπειρο και την Ακαρνανία ταλαίπωρους και πεινασμένους για να επανδρώσουν τον πληθυσμό. Ίσως με τη βία, ίσως οικειοθελώς ολόκληρα χωριά βρέθηκαν στην Πελοπόννησο. Εκτός των Δολιανών υπάρχουν τα ’νω και Κάτω Σουδενά, το Μαζαράκι κλπ.
[73β] Ο αδελφός του Αναστασίου Δούκα, Δημήτριος, θείος δηλαδή του Ν. Δούκα, ήταν ο μόνος που επέζησε από την πανώλη που μάστιζε τότε πολλά χωριά του Ζαγορίου, όπως αναφέρει ο σημαντικότερος βιογράφος του Ν. Δούκα, Σπύρος Αθανασιάδης.
[74] Οικογένεια Βλάσση
[75] Βλάσης
[76] Οι Ενετοί, γνώστες της αξίας της σταφίδας, έφεραν μαζί τους αρκετούς ειδικούς και πίεσαν το λαό να ξελογγώσει το έδαφος και να το καλλιεργήσει με σταφίδες. Με βαριά καρδιά, οι κάτοικοι κάτω από τις συνεχείς πιέσεις των κατακτητών δούλευαν μέρα νύχτα, ξελογγώνοντας στρέμματα και στρέμματα για να τα φυτέψουν με σταφίδες και αμπέλια.
[77] Το όνομά του το χρωστάει στο Γεροβλάση, αρχηγό μεγάλης Αρκαδικής οικογένειας. Αναφέρεται στην απογραφή τον Ενετών το 1689 με τρεις οικισμούς, το Άνω, Μέσω και Κάτω Βλάση, αριθμώντας 12 κατοίκους.  http://www.messini.gr/betalambda940sigmaeta.html
[78] This agreement, called " Voiniko " was modified in 1670. The Koinon of the Zagorisians was set up and further privileges called " Siouroutia " were established, thanks to the influence of Phanariots of Zagorisian descent.
http://en.wikipedia.org/wiki/Koinon_of_the_Zagorisians
[79] Οι συνέπειες του γενναίου αλλά και παράτολμου εγχειρήματος του Διονυσίου και των αντρών του ήταν μεγάλες καθώς καταργήθηκαν τα προνόμια που απολάμβαναν τα Γιάννενα απο το 1430 […]
[80] Η πρώτοι οικιστές του χωριού ήταν μια ομάδα κάτοικων από τον Άγιο Βλάσιο της Αιτωλοακαρνανίας όπου στις αρχές του 16ου αιώνα έφυγαν από τον τόπο διαμονής τους όταν η κατάσταση έγινε δυσβάσταχτη λόγω την βαρβαρότητας και της πίεσης που δεχόντουσαν από τους αγάδες και το καθεστώς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BD%CF%89_%CE%92%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1_%CE%91%CF%87%CE%B1%CE%90%CE%B1%CF%82
[81] Συναντάται και το επώνυμο Πετιμεζάς > Πετμεζάς, που προήλθε από το επαγγελματικό πετιμεζάς > πετμεζάς, το οποίο δηλώνει τον επαγγελματία που έφτιαχνε και πουλούσε πετιμέζι. Γνωστότερος ο Πετιμεζάς - Λαύρας Νικόλαος (1873-1952), Έλληνας στρατιωτικός και λογοτέχνης.
[82]  Πιάνουνε οι Έλληνες τον Τούρκο και τον κρεμάνε ανάποδα στο δέντρο και τον αρχίζουν στις ξυλιές. Που σε πονάει και που σε σφάζει. Όταν νύχτωσε σταμάτησαν, τον λύσανε και φύγανε. Ανεβαίνει αυτός στο άλογο και πάει στο χωριό του και λέει στους άλλους τα καθέκαστα […]
[83] Την εποχή αυτή άλλαξαν τα επώνυμα τους έχοντας κατεβεί από την Ήπειρο μαζί με άλλες οικογένειες και προήρχοντο από οικογένεια με το όνομα Γλωδαίοι (Γλωδέοι).
[84] Τα πρώτα ‘επίσημα’ στοιχεία που έχουμε για το επώνυμο Αντωνίου για την περιοχή Σουδενών Καλαβρύτων, προέρχονται από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) όπου αναφέρεται ότι […]
[85] Την εποχή αυτή άλλαξαν τα επώνυμα τους έχοντας κατεβεί από την Ήπειρο μαζί με άλλες οικογένειες και προήρχοντο από οικογένεια με το όνομα Γλωδαίοι (Γλωδέοι). Άλλο παράδειγμα της εποχής αυτής είναι οι Δουβαίοι που φαίνεται να ξεκινούν επίσης από τα Σουδενά της Ηπείρου απ’όπου  έφυγαν τέσσερα αδέλφια καταδιωγμένα από τους Τούρκους την εποχή του Αλή Πασά, γιατί αρνούνταν να πληρώσουν φόρους και εγκαταστάθηκαν στους πρόποδες του Χελμού, χτίζοντας εκεί, μαζί με άλλους συγχωριανούς τους (τους Βλασσαίους μετέπειτα Πετμεζαίους) ένα μικρό οικισμό.
http://www.myheritage.gr/FP/custom.php?s=27818812&pageID=2
[86] Γύρω στα 1870, αρκετοί κάτοικοι των χωριών αυτών μετοίκησαν χαμηλότερα, σε πιο γόνιμες περιοχές, ιδρύοντας τους οικισμούς Άνω Σουδεναίικα και Κάτω Σουδεναίικα (Λουσικά).
[87] Η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί, ωστόσο η μελέτη των οθωμανικών αρχείων κατέδειξε ότι μια πιθανή μετακίνηση θα έλαβε χώρα πριν το 1500, καθώς την εποχή αυτή τα Σουδενά των Καλαβρύτων αναφέρονται στα οθωμανικά αρχεία.
[88] Η έρευνα που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια για την πορεία στον χώρο και το χρόνο της οικογένειας Αντωνίου, από την περιοχή των Σουδενών Καλαβρύτων, δεν έχει αποδώσει πολύ για το απώτερο παρελθόν, εκτός από διάσπαρτα στοιχεία που έχουν μεταφερθεί και συγκεντρωθεί κυρίως μέσω της προφορικής παράδοσης.



[................................................................................................................................................................]

...

ΠΑΝΗΓΥΡΙ 15 Αυγούστου 2013 στα Σουδενά .............(!!!) 

____________________________________________________________________
ΙΣΤΟΡΙΑ - Επόμενο ιστορικό θέμα: "Η μάχη της Ντοβράς στις 17 Ιουνίου 1948" (Γιαννούλης Ο. - Κέντρος Δ.)

Η ιστόριση της μάχης της Ντοβράς ή "Επιχείρηση Ασπραγγέλων" που έλαβε χώραν στον πρώην  Υδροβιότοπο Ασπραγγέλων - κάμπο Ντοβράς (122-CR2130004CI / GR2130011*) και στα πέριξ υψώματα (Δόντι Σιαπατούρας, Κορακόειδο, Μελίσσι) μεταξύ του Εθνικού Στρατού και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος, ως μια χαριστική βολή θα λέγαμε στα όσα «εκτέλεσαν» οι ναζί στις 15 Ιουλίου του 1943 και αυτά (1946-1949) ασφαλώς «για την Ελλάδα ρε γαμώτο» θα έλεγε κανείς σήμερα μέσα σε αυτήν την τραγική  και συνάμα φαιδρή κατάσταση στην οποία περιήλθε η χώρα και της οποίας η κληροδοτικά διαιωνιζόμενη «μαυροκορδάτεια» πολιτική της επεφύλαξε.  

* ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥΛΙΩΝ:  Κεντρικό Ζαγόρι και ανατολικό τμήμα Όρους Μιτσικέλι – Περάσματα / Μεταναστευτικές οδοί πτηνών