SOSτε τα Γεφύρια μας

Δευτέρα 23 Απριλίου 2018

SOSτε  τα Γεφύρια μας  




Ζαγορίσιοι και Ζαγορίσιες, φίλοι και φίλες του Ζαγορίου


Δεν χρειάζεται να είμαστε ειδικοί και αρμόδιοι να συζητάμε για τα Γεφύρια μας
Ούτε δεσμευόμαστε να στηρίζουμε σε επιστημονικά δεδομένα την επιχειρηματολογία μας
Συζητάμε με τη βοήθεια δυο αξιόλογων Ζαγορίσιων, ενός  νέου μηχανικού και ενός παλιού τεχνίτη της πέτρας για τα πράματα των Γεφυριών έτσι που να καταλαβαινόμαστε όλοι μικροί μεγάλοι 
Αναρωτιόμαστε γιατί πέφτουν τα Γεφύρια μας, χτες "σήμερα" και πόσα "ετοιμάζονται" να πέσουν "αύριο μεθαύριο"
Και το συζητάμε και το υποστηρίζουμε..............
Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να νιώθει κανείς υπόχρεος να ασπαστεί τις απόψεις μας   
Έχουμε υποχρέωση και κοινωνική ευθύνη να σκεφτούμε απλά και πρακτικά, να συνεισφέρουμε διεξοδικά σε μια ευρύτερη συζήτηση που ενδιαφέρει στο πώς θα προστατεύσουμε τα Γεφύρια μας από την λεγόμενη Φθορά και με ποιά μέσα μπορεί να γίνει  αυτό, δηλαδή πόρους, παράδες, γρόσια.................  
Φθορά που δεν φαίνεται να είναι τόσο φυσική, όσο συνέπεια της αδιαφορίας και της προφανούς ανευθυνότητας που σημειώθηκε αρκετές φορές στο πρόσφατο παρελθόν και κόστισε τον αφανισμό πολλών μεγάλων και μικρών περίτεχνων Γεφυριών
Χάσαμε αρκετά ως εδώ δημότες και φίλοι του Ζαγορίου
Γεφύρια............. και ποτάμια

Ψυχραιμία, ευαισθησία, ευηκοΐα, υπευθυνότητα, αρμόδιοι από οποιοδήποτε πόστο και συνδημότες μας,  μόνιμοι κάτοικοι του Ζαγορίου και απανταχού Ζαγορίσιοι. 
Ας δούμε καλά όλοι μαζί και ας τσεκάρουμε τι έμεινε όρθιο σε τούτη τη γωνιά του λαϊκού μας πολιτισμού
Όχι μόνο των Γεφυριών αλλά και όλων των παραδοσιακών Κτισμάτων γενικά, που στολίζουν ακόμα τον τόπο μας, τα χωριά μας και κρατάνε ζωηρή τη συλλογική πολιτισμική μας μνήμη
Ως πότε όμως θα συζητάμε τα ίδια;
Εκκλήσεις και κινητοποιήσεις πότε θα πρέπει να τις κάνουμε τελικά;
Πριν ή μετά την κατάρρευση ενός Γεφυριού ή Κτιρίου;
Πόσα Γεφύρια πρέπει να πέσουν ακόμη;
Μήπως τελικά είναι ώρα για συλλογική δράση;
Τα ερωτήματα αυτά είναι για μας τους Ζαγορίσιους και τους φίλους του Ζαγορίου

Τα Γεφύρια δεν μιλάνε……………………
Αν τα γεφύρια που φεύγουν αθόρυβα το ένα μετά το άλλο, αν είχαν μιλιά, θα έλεγαν ότι είναι από κατασκευής τους παρατημένα στη μοίρα τους
Σε αυτό δεν χωράει καμία αμφιβολία και ας μην μιλάνε τα ίδια και ας μην ακούει κανένας υπεύθυνος
Παρατημένα ως χαρακτηριστικά στοιχεία και σπάνια δείγματα του Ζαγορίσιου τεχνοπολιτισμού
Παρατημένοι κόμβοι στα νήματα της κοινωνικής οργάνωσης και επικοινωνίας αυτού του τόπου
Παρατημένα, ιδιαίτερα τις τρεις τελευταίες δεκαετίες που έδειξαν έντονα σημάδια φθοράς και τα πράματα θα ήταν πιο αναστρέψιμα
Μη χειρότερα στο κοντινό μέλλον αν δεν συντηρηθούν κατάλληλα!  

Πολιτιστική κληρονομιά…………….
Αν θεωρούμε ότι τα Γεφύρια στον ελλαδικό και μεγαλονησιώτικο χώρο αυτά της Ηπείρου και μαζί του Ζαγορίου που είναι πλεγμένα με μύθους και πραγματικότητες, αποτελούν αναντικατάστατο πολιτιστικό κεφάλαιο ως σπάνια δείγματα αριστοτεχνίας της λαϊκής μηχανικής στον τομέα της γεφυροποιίας, όταν μάλιστα κάποια από αυτά μέσα στην πατρίδα των μαστόρων που «έχτισαν και γεφύρωσαν όλον τον κόσμο» και μέσα στην πατρίδα των εθνικών ευεργετών που «προικοδότησαν» το κατακαημένο νεοελληνικό κράτος......
Αν ναι, τότε ας το αποδείξουμε έμπρακτα και αντάξια της προσφοράς εκείνων των Κυρίων που τα δημιούργησαν
Αυτά προς τους αρμόδιους και τους άρχοντες του τόπου
Αν  περνάει από το μυαλό τους να γίνουν μιμητές εκείνων      
Αν όμως αυτή την κρίσιμη στιγμή που οι εκκλήσεις γίνονται κραυγές, οι αρμόδιοι και οι άρχοντες συμβαίνει να είναι πάλι απόντες για τους ίδιους λόγους όπως στο πρόσφατο παρελθόν, τότε ο κλήρος πέφτει αποκλειστικά στην ευαίσθητη ομάδα που λέγεται κοινωνία, κόσμος: πολίτης, δημότης, επισκέπτης, φίλος………………
Ανάγκη εξεύρεσης πόρων το ανάγνωσμα
Μπορεί ο κόσμος;

Όψεις του νεότερου πολιτισμού........
Όταν ο σπουδασμένος αρχιτέκτονας  Θεόφιλος Χάνσεν έχτιζε το Ζάππειο (1888) στην Αθήνα του νεοελληνικού κράτους δαπάνη του Ευαγγέλη από το Λάμποβο κάτω από τον Παρθενώνα, 21 χρόνια πριν ο αγράμματος πρωτομάστορας από την Πυρσόγιαννη Ζιώγα  Φρόντζος έχτιζε το γεφύρι της Κόνιτσας (1869) δαπάνη των λίγων εύπορων κατοίκων της τουρκοκρατούμενης τότε Κόνιτσας
Αυτά τα δυο ως παραδείγματα για έναν επανορισμό της έννοιας «πολιτισμός» στη σχέση σωστός ή κανονικός αστικός - λαϊκός και της έννοιας «χορηγός» στη σχέση ατομικός – συλλογικός

Λαϊκός πολιτισμός.........
Η αναγνώριση της σπουδαιότητας και η προστασία των δημιουργημάτων του λαϊκού μας τεχνοπολιτισμού (ναοί, σπίτια, δρόμοι, βρύσες, "σκάλες", γεφύρια, μύλοι, εικονίσματα) του βιωμένου, βοηθάει στην κατανόηση των ανώτερων επιπέδων πολιτισμού    
Ο λαϊκός και ο σωστός ή κανονικός αστικός πολιτισμός σε σχέση με τον αρχαιοελληνικό, είναι σαν η δημοτική και η καθαρεύουσα με την αρχαιοελληνική γλώσσα
Για να κατανοήσεις τη μια πρέπει να γνωρίζεις την άλλη στην αμφίδρομη σχέση τους

Τι εννοούμε όταν λέμε «Γεφύρια» Ζαγορίου;…………………..
Όταν λέμε γεφύρια, μη πάει ο νους σας στις αυλακοκαμάρες των καλντεριμιών μέσα στα χωριά (παράδειγμα, τα 5 στολίδια μέσα στο Κουκούλι)
Ούτε στα μικρά μονότοξα που συνδέουν τους μαχαλάδες στα χωριά μας, που ανακατασκευάζονται εύκολα και όπως ήταν μια φορά (όπως 2 στο Σκαμνέλιον)
Ούτε στα μέχρι βάθρων γκρεμισμένα μεγάλα γεφύρια μάρτυρες της αδιαφορίας
Ούτε στα αφανισμένα και στα θρυλημένα...  

SOSτε μας................
Στον παρόντα καιρό που χτυπάνε SOS τα καμπανάκια τους, Γεφύρια εννοούμε τα μεγάλα και μικρότερα γεφύρια της υπαίθρου, που στέκουν σε καλή κατάσταση ακόμα και σε λειτουργική χρησιμότητα  
Εκεί να πάει ο νους και η χείρα, πριν να είναι πολύ αργά για πολλοστή φορά
Έχουν χαθεί τα μισά γεφύρια του Ζαγορίου (55/110 περίπου) τέλη προηγούμενου και αρχές του τρέχοντος αιώνα, ενώ τα εναπομείνατα κλονίζονται αθόρυβα στην ερημιά
Με αυτούς τους ρυθμούς πολύ σύντομα θα λέμε ότι κάποτε ήταν κάτι θαύματα που τα λέγανε Γεφύρια!  

Αυτά λέμε Γεφύρια..............
Τα Γεφύρια που στέκουν ακόμα εντελώς τυχαία και συμπτωματικά, σαν σε πείσμα της αδιαφορίας μας
Ως πότε όμως;
Βέβαια δεν θα μείνουν όρθια μέχρι συντέλειας κόσμου…………….
Ούτε εξυπηρετούν όλα μετακινήσεις ανθρώπων και διακινήσεις αγαθών, όπως άλλοτε τα καραβάνια
Τα γεφύρια και ιδιαίτερα τα απομακρυσμένα, τα διέρχονται περισσότερο μόνο υλοτόμοι, κυνηγοί, ορειβάτες και επιτήδειοι «λιράρηδες»
Ευτυχώς κάποιοι από αυτούς τους αυτόπτες, μας πληροφορούν για την κατάσταση τους και τις αλλαγές που παρατηρούνται, όταν βέβαια αυτές είναι δραματικές  και εξόφθαλμες
Διαφορετικά θα είχαμε άγνοια της κατάστασης τους, μέσα από αρμόδια γραφεία και καταλόγους με τις επωνυμίες τους
Τα Γεφύρια αποτελούν σημαντικά δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής και ανεπανάληπτα μνημεία στη διαθήκη της πολιτιστικής κληρονομιάς κ.τ.λ. κ.τ.λ. ..........
Έτσι λένε όλοι....................
Αυτό διατείνονται, σε σπουδαίες επιστημονικές εργασίες, σε διακηρύξεις φορέων και κοινοτήτων γραμμάτων και τεχνών, σε τελετές και εκδηλώσεις πολιτιστικές............. 

Το Ζαγόρι στην ΟΥΝΕΣΚΟ.............................
Μια πρόταση που κατατέθηκε στην ΟΥΝΕΣΚΟ με την υποψηφιότητα του Ζαγορίου στις “Tentative Lists” ως “natural and anthropogenic environment world heritage”, χωρίς άλλες υπομνήσεις στη συνέχεια, δεν είναι και απολύτως υποσχόμενη  
Επίσης μέχρι απόφασης της ΟΥΝΕΣΚΟ εκτός από το φυσικό περιβάλλον πρέπει να διατηρηθεί οπωσδήποτε το ανθρωπογενές που καθορίζει την ταυτότητα του
Μαζί με ό,τι άλλο πολιτισμικό-μνημειακό χαρακτηριστικό του στοιχείο και τα Γεφύρια του

Πώς πέφτουν τα Γεφύρια;...........
Τα γεφύρια γενικά και από μόνα τους δεν καταρρέουν από τη μια στιγμή στην άλλη
Εκτός αν, τα συγκλονίσει εγκέλαδος, εκρήξεις λατομείων εκσκαφής και εξόρυξης πέτρας, σεισμικές έρευνες υδρογονανθράκων, περισυλλογή πετρών στις όχθες-κοίτες
Ως τώρα δεν έχουν παρατηρηθεί τέτοιες δραστηριότητες που θα θεωρούνταν υπαίτιες μιας ακαριαίας κατάρρευσης ενός γεφυριού 
Αυτονόητα, αυτά τα γηραιά κτίσματα που λέγονται τεχνολογικοί άθλοι μιας εποχής, χρειάζονται συντήρηση, ανεξάρτητα από τις βουλήσεις της φύσης

 Τα Γεφύρια είναι οντότητες……………………
Όπως τον υπερήλικα, που του παρέχουν κάθε δίαιτα για να έχει καλή ποιότητα ζωής μέχρι τα στερνά του και οπωσδήποτε τον άρρωστο υπερήλικα την ανάλογη περίθαλψη μέχρι εκεί που η επιστήμη θα σηκώσει τα χέρια
Όπως κάθε κτίσμα έτσι και τα Γεφύρια, όταν συντηρούνται συστηματικά, ανακόπτουν σημαντικά τη φυσική φθορά στο πέρασμα των χρόνων

«Γεφύρια υπάρχουν»…………………….
Ναι υπάρχουν μεγάλα γεφύρια δυσθεώρητων ζεύξεων αφημένα στη μοίρα τους
Υπάρχουν τεράστια γεφύρια (μονότοξα -δίτοξα –τρίτοξα) μεγάλου ανοίγματος και ύψους τόξου, μακρού και φαρδιού καταστρώματος και πενταπλάσιου μεγέθους
Αρκετά από αυτά χαρακτηρίστηκαν «Μνημεία» από το Υπ. Πολιτισμού (ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1260/30653/2-7-1982 - ΦΕΚ 628/Β/26-8-1982) ενώ προστέθηκαν άλλα πέντε το 2015 
Δυστυχώς, όταν ο πρώιμος κόμπος της αδιαφορίας φτάνει στο χτένι της όψιμης ανησυχίας, θυμούμαστε ότι κληρονομήσαμε κάποια λαϊκά τεχνήματα ανεκτίμητης αξίας και αναντικατάστατης υπόστασης, που τα λένε μεγάλα Γεφύρια 
Σκεφτόμαστε ότι είμαστε τουριστική περιοχή υψηλής επισκεψιμότητας μέσα σε ένα παρθένο φυσικό περιβάλλον απερίγραπτου κάλλους και ασύγκριτης βιοποικιλότητας! 
Τι θα βλέπουν οι τουρίστες μας, ευαισθητοποιημένοι ή μη; 
Τι θα φωτογραφίζουν στα κινητά τους για το Facebook;
Μόνο αγελάδες και μαντρόσκυλα;
Σίγουρα κάποια μέρα θα έχουμε ένα πλήθος απεικονίσεων των Γεφυριών και μηδέν σωζόμενα Γεφύρια

Πολιτιστικοί επισκέπτες....................
Οι επισκέπτες μας είναι οι διαφημιστές του τόπου μας αλλά και μείζον ζήτημα και πρόβλημα το είδος της προσέγγισης και αλληλεπίδρασης που αναπτύσσουν με το "υλικό" γεφύρι, αφού η πρόσβαση τους είναι απολύτως ανεξέλεγκτη και με ό,τι συνεπάγεται από τις συμπεριφορές των μη ευαισθητοποιημένων πολιτιστικών επισκεπτών, "λιράρηδων" και άλλων  που σημειώνουν έντονα το πέρασμα τους  

Διαπιστώσεις και εκκλήσεις μέσα από τα Μέσα…………………….
Βλέποντας κατάπληκτοι το πρόβλημα που αγνοούσαμε την ύπαρξή του ή εθελοτυφλούσαμε, κάνουμε θορυβώδεις εκκλήσεις στους αρμόδιους φορείς
Εκκλήσεις γενικά και αόριστα πολλές φορές και χωρίς αποδέκτη  
Καλούμε απεγνωσμένα τα ΜΜΕ να γνωστοποιήσουν το ζήτημα, δείχνουμε τα προβλήματα των Γεφυριών, ρίχνουμε ευθύνες, αναθεματίζουμε, αφορίζουμε επιλεκτικά και κάποιοι από την πολιτική τους σκοπιά τους «κατά τη γνώμη μας υπαίτιους», για να κάνουμε μάλλον μια πολλή φθηνή αντιπολίτευση στο σήμερα

Τι γίνεται μετά;..............
Καταγγελτικές παρεμβάσεις και γνωστοποιήσεις που γίνονται αναλώματα στην τόσο φορτισμένη επικαιρότητα που τα επισκιάζει αμέσως ως ασήμαντα τοπικά προβλήματα, για να συρθούν και να ξεχαστούν σύντομα στο περιθώριο, σαν εικόνες μιας ανιαρής καθημερινής τηλεοπτικής στιγμής 
Και δυστυχώς εκείνο που μένει είναι μια έμμεση διαφήμιση του τόπου μας πάνω στο πρόβλημά του, μια άτοπη, άκαιρη και κακής ποιότητας διαφήμιση...

 Στο θεΑθήναι όλα…..
Χωρίς πλάνο συντονισμένης δράσης και πίεσης για λύση, πέφτει απότομα η αυλαία... 
Εφησυχάσουμε αργότερα στις συνήθεις υποσχέσεις  των αρμοδίων και των ειδικών και πηγαίνουμε από κάλπη σε κάλπη με ένα Γεφύρι θύμα την κάθε τετρετία  
Αναζητούσαν και αναζητούν ακόμα πλαίσιο ένταξης των Γεφυριών μας οι άρχοντες που δημιουργούσαν "λαούς και κολωνάκια" στα χωριά  
Που συμπαθούσαν και αντιπαθούσαν       
Έσπρωχναν τα προβλήματα στο αύριο και τα έφτασαν στην παρούσα δημοτική αρχή 
Σίγουρα αυτή στην επόμενη, που θα ψάχνει και εκείνη για πλαίσιο διάσωσης των Γεφυριών
Αν η παρούσα δεν ενεργήσει άμεσα και απαιτητητά στο Υπουργείο Πολιτισμού, ο εφησυχασμός έπεται.......  

 Εφησυχασμός..................
Τυπικό παράδειγμα εφησυχασμού τα χωριά που τηρούν αυστηρά τους κανόνες δόμησης - συντήρησης των νοικοκυριών τους ως διατηρητέοι οικισμοί του νόμου Χαρίση και πληρώνουν τον ΕΝΦΙΑ αλατούρκα...
Πληρώνουν γιατί δεν υπήρξε ποτέ μια δημοτική αρχή που θα απαιτούσε τα δέοντα για τα κόστη της ωραίας εικόνας που εμφανίζουν οι "διατηρητέοι" οικισμοί μας σε βάρος του εισοδήματος των δημοτών (πέτρες, πλάκες, ξύλα)
Τα νοικοκυριά και τα Γεφύρια δεν έτυχαν Προγραμμάτων 50-70% επιδότησης 

Οι αρμόδιοι των Γεφυριών…………………..
Βέβαια δεν είναι αμέτοχοι ευθυνών οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, αλλά το μερίδιο της ανευθυνότητας βαραίνει αρκετά προς τις δημοτικές αρχές από Καποδίστρια μέχρι Καλλικράτη, σχετικά με τους παραδοσιακούς οικισμούς και τα Γεφύρια 
Δεν έκαναν τίποτα!      
Όταν όμως σε μια χώρα που χαρίζονταν χρέη σε ανώνυμες ποδοσφαιρικές εταιρείες, που προσφέρονται κοινοτικά κονδύλια κοινωνικής στήριξης για γήπεδα ιδιωτικά, που η μίζα είχε θέση επιδόματος ευθύνης και εμπέδωσης συνείδησης ορκωτού
Για τη διάσωση ποιας πολιτιστικής κληρονομιάς μιλάμε και για ποιους υπεύθυνους;
Ποτέ  όμως δεν είναι αργά, αν γρηγορήσουμε και πιέσουμε συλλογικά, θα σώσουμε πολλά από τα εναπομείναντα

Ποιοι μπορούν να παρέμβουν………………………
Σε  ό,τι αφορά τις απαιτούμενες τεχνικές παρεμβάσεις τακτικής συντήρησης και επείγουσας διάσωσης-αποκατάστασης που πρέπει να γίνουν στα καλοδιατηρημένα Γεφύρια του Ζαγορίου και όπου αλλού, τα πράματα δεν είναι φωνή βοώντος
Υπάρχουν αρμόδιοι με ονοματεπώνυμο και δέον σε σχέση αμοιβαιότητας με τις τοπικές κοινωνίες-πολίτες, αρχές, σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς:

Υπουργείο Πολιτισμού  και Αθλητισμού
Γενική Γραμματεία ΥΠΠΟΑ
Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνημείων
Κεντρικό Συμβούλιο  Νεωτέρων Μνημείων
------Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ηπείρου
Πώς ενημερώνονται οι Υπηρεσίες για την κατάσταση των Γεφυριών;
Με αυτοψίες τους ή με επιστολές των τοπικών αρχών; 
Ας αναρτήσει ο Δήμος Ζαγορίου στην ιστοσελίδα του τουλάχιστον όλες τις επιστολές που έχει στείλει από συστάσεώς του ως τα τώρα στις αρμόδιες Υπηρεσίες σχετικά με τα Γεφύρια 
  
Πολλά τα Μνημεία μας..............
Δεδομένου ότι (το άλλοθι) στη χώρα μας υπάρχουν εκατοντάδες προτεραιότητες χρηματοδότησης για τη συντήρηση διάσπαρτων αρχαίων, βυζαντινών και νεότερων μνημείων και μάλιστα τώρα ελέω μνημονίων!
Εδώ όμως μιλάμε και για σπάνια Γεφύρια που βρίσκονται σε καλή κατάσταση και δεν πρέπει να αφεθούν ανυπεράσπιστα στον χρόνο
Τα μεγάλα Γεφύρια του Ζαγορίου πρέπει να μπουν σε ενιαίο πλαίσιο υποστήριξης: περιοδικής γεωτεχνικής παρακολούθησης και τακτικής συντήρησης 
Μνημεία...
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι βγήκαμε πια από την αιώνια αδιαφορία του "κέντρου" και ότι θα υπάρξει επί της ουσίας αρμόδια παρέμβαση

Το κακό είναι ότι ο Δήμος τόσα χρόνια............. 
Δεν έψαξε, δεν βρήκε, ούτε ένα ευρωπαϊκό Προγραμματάκι να "εντάξει" τα Γεφύρια
Πώς όμως, αφού χρειάζεται ειδικό επιστημονικό προσωπικό μια τέτοια διερεύνηση και όχι υπαλλήλους με χαλαρό οχτωάρο και προεκλογικές ρουτίνες 
Παράλληλα ο Δήμος μας δεν θέλει, δεν μπορεί να είναι παραγωγικός, δηλαδή επιχειρηματίας  
Ήταν και θα παραμένει ένας απλός "τελώνης" χωρίς συμπράξεις και μοιραία γραφικός Δήμος, φτωχός Δήμος   
Η Περιφέρεια θα μπορούσε να είχε ανοίξει τα μάτια του Δήμου στην αναζήτηση Προγραμμάτων ένταξης των Γεφυριών;
Δεν μπορεί, κάτι θα υπήρχε

Γεφύρια: εκκλησίες χωρίς "παγκάρι"………………………
Τα μεγάλα Γεφύρια ως λαϊκά μνημεία δεν τυγχάνουν ανάλογης αξίας και προτεραιότητας και από τα αποτέλεσμα μηδενικής χρηματοδότησης στο κύριο ζήτημα συντήρησης-αποκατάστασης, έναντι άλλων Επιτροπευόμενων μνημείων....
Τα Γεφύρια έναντι άλλων "Μνημείων" είναι ήσσονος σημασίας και αναρίθμητα για κακή τους τύχη 
Δυστυχώς τα Γεφύρια δεν έχουν τη φροντίδα Επιτροπών, ούτε έσοδα από λάτρεις - πιστούς επισκέπτες τους 
Τα γεφύρια δεν Επιτροπεύονται….
Τα γεφύρια δεν Εσοδεύουν....
Χρειάζονται άμεσα, επιτροπεία διασυλλογική και πιστούς πολιτισμικούς επισκέπτες, που θα προσφέρουν το αντίτιμο ενός καφέ και ενός ποτού λιγότερο καθημερινά, για την σωτηρία τους

 Χρειάζονται έσοδα εκ του ό,τι προαιρείστε;…………………
Παντού και από ένα "μπλοκάκι" διάτρητο;
Μπλοκάκια σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, καφενεία,  λεωφορεία;
Μπορεί να γίνει αυτό, κανονικά-καταστατικά, δηλαδή σύνομα και με σφραγίδες; 
Μπορούν να ανοιγούν λογαριασμοί σε Τράπεζες;
Ναι, όταν δεν εξασφαλίζονται κρατικοί - περιφερειακοί πόροι, ο έρανος θα ήταν θεμιτός τρόπος εξοικονόμησης δηλωμένων πόρων για την αντιμετώπιση της κρίσιμης κατάστασης
Μέχρι να υπάρξουν λεφτά……..
Μέχρι να βρουν το "πλαίσιο" οι δήμοι, οι περιφέρειες, τα κέντρα κ.ά.
Μια φόρμουλα διαρκούς εράνου θα μπορούσε να βρεθεί και να λειτουργήσει θεραπευτικά 

Διασυλλογική Επιτροπή Διαρκούς Εράνου Γεφυριών;.......................
Ναι, οι Σύλλογοι μπορούν να ξεκινήσουν μια καμπάνια σωτηρίας για εξοικονόμηση πόρων, εφόσον το ζήτημα «Γεφύρια» είναι αμιγώς πολιτιστικό, μη κερδοσκοπικό και ευχής έργο  
Για το σκοπό προφανώς απαιτείται ΑΦΜ - ΠΟΛ 1168/17, αν και όλοι οι Σύλλογοι το διαθέτουν προκειμένου να διενεργούν εράνους, λαχειοφόρους (διάτρητα κουπόνια) και υπηρεσίες τρίτων κ.τ.λ.
Οι Σύλλογοι, σαν πολιτιστικοί χορηγοί στην περίπτωση, μπορούν να αποδίδουν τους εξοικονομούμενους πόρους "ονομαστικά"  για τον συγκεκριμένο σκοπό, στον Δήμο Ζαγορίου πιθανόν.....
Ο Δήμος θα πρέπει να συμπράξει με τις αρμόδιες υπηρεσίες Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ηπείρου για τις απαραίτητες διατυπώσεις στα οικονομικά 
Τις αρχιτεκτονικές μελέτες προκειμένου να γίνουν κανονικά οι παρεμβάσεις της συντήρησης
Ναι, αυτό θα βοηθούσε σημαντικά, όταν δεν εξασφαλίζονται κρατικοί - περιφερειακοί και άλλοι πόροι...... 
Θα είναι μια λύση που την προσπαθούν ανώνυμοι και γιατί όχι επώνυμοι άνθρωποι που αγαπούν έμπρακτα τον τόπο τους
Δύσκολο; 
Όχι, απαιτείται μόνο μια θερινή Ημερίδα για τη δημιουργία φόρμουλας 
Θα έχουν προγραμματίσει και υλοποιήσει σπουδαίο, σωτήριο έργο οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι  

Τι λέμε συντήρηση-αποκατάσταση διαχρονικέ Δήμε μας;
Όχι την αλλοίωση της αρχιτεκτονικής και δομικής φυσιογνωμίας των γεφυριών 
Όχι την τσιμεντοποίηση των καταστρωμάτων και πασαλειμματοποίηση των αρμών των μετώπων, των καμαρόλιθων, των βάθρων και άλλων μερών
Όχι τις αναθέσεις εργασιών σε άσχετους πρώην μωσαϊκτσήδες γυρολόγους εργολήπτες, που παρασιτούν στους Δήμους  βανδαλίζοντας και σκανδαλίζοντας…



(καταστροφική παρέμβαση "συντήρησης"! - κακοποίηση γεφυριού στο "άρπα-κόλλα" από ανειδίκευτο)  
Ναι, διαχρονικέ Δήμε μας, συντήρηση-αποκατάσταση λέμε την επισταμένη επίβλεψη των εργασιών πάνω στα γεφύρια μόνο από τις αρμόδιες υπηρεσίες, με ειδικευμένο αρχιτέκτονα-μηχανικό και με έμπειρους τεχνίτες - μαστόρους της πέτρας και όχι της πλάκας
Βρείτε το πλαίσιο το οποίο χάθηκε σε προηγούμενες τετραετίες σας
Αναλάβετε άμεσα πρωτοβουλία διάσωσης από το λιγότερο προς το περισσότερο προβληματικό 
Πολύ πιθανό, γιατί εκεί που προσπαθείς να σώσεις ένα πολύ χαλασμένο, χάνεις δυο λιγότερο χαλασμένα

Άνθρωπος στο γεφύρι…….
Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος στο γεφύρι;
Να θαυμάσει, μελετήσει, σχεδιάσει, ζωγραφίσει, φωτογραφήσει, κινηματογραφήσει και  να το διαβεί, ένας συνειδητοποιημένος πολιτισμικός επισκέπτης
Να το σκάψει, να αφαιρέσει μια πέτρα από οποιοδήποτε μέρος του, μέτωπα ή κατάστρωμα (θυμηθείτε την "εκσκαφή" στου Κόκκορη πριν μερικά χρόνια) και να αποκολλήσει ένα στηθαίο της κουπαστής (δόντι) για να ακούσει το μπλουμ στη λιμνούλα του ποταμού (συνέβηκε) στα βάθρα του, άλλος..................
Στη φωτογραφία κάτω το γεφύρι Χάτσιου από το οποίο έχουν κατακριμνηστεί οι στηθαίοι αρκάδες της, για να αρχίσει άρδην η κατάρρευση του μετώπου (αριστερά)...  

Κύριο φθοροποιό στοιχείο ο άνθρωπος, όταν δεν βάζει το χεράκι του πάνω τους για καλό
Στην περίπτωση των Γεφυριών οι τοπικές κοινωνίες που τα προβάλλουν ως αξιοθέατα προκειμένου να απασχοληθεί και το υποκείμενο τουρίστας, έχουν υποχρέωση να ενδιαφέρονται σαν τα μάτια τους και για την κατάσταση των γεφυριών της περιοχής τους και από κοινού του συνόλου των γεφυριών
5. Ένα πολιτιστικό μνημείο ή ένα μουσείο προσδίδει τον δικό του χαρακτήρα στον τόπο όπου βρίσκεται. Η συνάρτηση του με την τοπική παραγωγή, τις τοπικές οικονομικές δραστηριότητες, τις τοπικές οικιστικές δομές και τις τοπικές παραδόσεις δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τοπική ανάπτυξη κατά τις κλίμακες όπου συλλειτουργούν τα παραπάνω.
(ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ-  ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2015 –ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016)

Ένα γεφύρι καταρρέει αν………………
Παλιός μάστορας της πέτρας μας (παράκληση για ανωνυμία) λέει ότι τα γεφύρια ασφαλώς και υπόκεινται στις αέναες γεωλογικές διεργασίες και μεταβολές του υπεδάφους (βάθρα) και εδάφους (υπογεφύριες κοίτες και όχθες, προσβάσεις καταστρώματος), αλλά πιο πολύ στην αδιαφορία
Όσο αδιάφοροι είναι οι άνθρωποι για να βλέπουν από κοντά, άλλο τόσο φλύαροι να μιλάνε γι αυτά από απόσταση
Όταν χρειαστεί να τα δουν και να μιλήσουν από κοντά, εκείνα δεν θα υπάρχουν
Έχουν τραβηχτεί χιλιάδες φωτογραφίες και γραφτεί εκατοντάδες λεζάντες
Κανένας δεν εστιάζει στην πληγή του Γεφυριού
Πρώτη ένδειξη ακόμη και για το μάτι του μη ειδικού, τα καθισμένα τόξα και τα «φευγάτα» καμαρόλιθα τους, που κανένας δεν τα μετράει τις μεταβολές τους
«Κάθονται οι καμάρες χρόνο και χιλιοστό» και υποχωρούν με τον καιρό αν μια πέτρα-κλειδί, καμαρολίθι τόξου, αρχίσει να ξεκλειδώνει από τη θέση του

 Φθορά στο κατάστρωμα...............
Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει δραματική αλλοίωση - καταστροφή στο λιθόστρωτο του καταστρώματος από την αφαίρεση πετρών και τη δημιουργία πόρων και ρωγμών 
Αυτή η «πληγή» επηρεάζει τη στεγανότητα του γεφυριού και τραβάει τα νερά μέσα στο σώμα του, στο έρμα του και μετά νερό ψάχνει διέξοδο πλευρικά
Κάτω από το κατάστρωμα (καλντερίμι, ούγια, καρτέρια) στο έρμα, υπάρχει «χύμα» υλικό γόμωσης του κουφώματος που σχηματίζεται μεταξύ των τυμπάνων ή μετώπων και των εσωτερικών επιφανειών των καμαρόλιθων
Τα υλικά του κουφώματος (πέτρες, χαλίκια) δεν είναι σε όλα τα γεφύρια δεμένα με κουρασάνι (ασβέστη, χώμα, μαλλί, ασπράδι αυγού), αλλά απλή γέμιση με άπλεκτες πέτρες μεγάλες και μικρές
Έτσι «κοιλιάζουν τα μέτωπα από το νερό που ψάχνει ραφές,  φουσκώνουν  τα τοιχία (μέτωπα) του και αν φύγει το πρώτο τσιβί και ο ασβέστης του, λύνεται ο τοίχος και η καμάρα και το χειρότερο αφού θα έχουν αφαιρεθεί οι όρθιες πέτρες της κουπαστής (προστατευτικά στηθαία) που δένουν με το καλντερίμι και σφραγίζουν τη λιθοδομή των μετώπων ή τυμπάνων» με το κατάστρωμα……………… 
Συμπέρασμα: «Το κατάστρωμα και τα στηθαία είναι για τα γεφύρια ό,τι είναι η στέγη με τη μαρκίζα της για τα σπίτια»
Υπόδειγμα καλοσυντηρημένου στεγανού καταστρώματος: 
Το γεφύρι της Βέργας ανάμεσα στα χωριά Ν. Χαλκιόπουλοκαι Ν. Μαλεσιάδα

Βοήθεια, γκρεμίζομαι!..........................
Ολοφάνερο ότι στο μονότοξο Κοντοδήμου (Μπάγια) με τα μακριά και σφιχτά καμαρόλιθα του τόξου του να βρίσκονται σε άριστη κατάσταση, το «ξήλωμα» των πετρών στο τύμπανο (κόκκινος κύκλος) είναι ζήτημα πολύ λίγων χρόνων αδιαφορίας
Σειρά θα πάρει μετά το εξωρράχιο (το τόξο με τις κοντές πέτρες πάνω από τα καμαρόλιθα) που εδώ έχει θέση στηθαίων αρκάδων που δένουν με το λοθόστρωτο του κατατασρώματος, μετά θα αρχίζουν οι ρηγματώσεις στο τόξο, κ.ο.κ.,
Το κυκλωμένο (κόκκινο) μέρος λέγεται «όριο κατάρρευσης» και αντίστοιχα...............
Και στου Πλακίδα, στις κορυφές των τρίγωνων των βάθρων τα πράματα δεν είναι καλύτερα, αν εστιάσει κανένας με προσοχή
Δεν αργεί η αδιαφορία από το τίποτα και για λίγες πέτρες που πρέπει να αναταχθούν, να κάνει ένα ολόκληρο γεφύρι μπάζο και συντρίμμι στην κοίτη του ποταμού………..

Αυτό είναι μόνο ένα δείγμα φθοράς που οδηγεί στην κατάρρευση, από τα πολλά των μεγάλων και μικρών γεφυριών
Από το ίδιο σημείο ακριβώς ξεκίνησε το ξήλωμα στης Κοβάτσαινας (Τσεπέλοβο Απρίλιος 2018).........
Επικίνδυνες ομορφιές..............
Δέντρα, θάμνοι και αναρριχώμενα συμβάλλουν στην καταστροφή 
Νούμερο ένα καταστροφής των λιθοδομών (τόξων, μετώπων, βάθρων) αρχικά οι σπόροι που σπέρνει ο αέρας βρίσκουν πρόσφορο έδαφος μέσα στους αρμούς των μετώπων, καμαρόλιθων-κλειδιών και άλλων αρμόσεων σε διάφορα σημεία του σώματος του γεφυριού 
«Ταΐζονται στο ασβεστόχωμα, τρίβουν τους αρμούς και τους κάνουν σκόνη»
Με τον καιρό φτιάχνουν ρίζες που εισχωρούν μέσα στο σώμα τους, ικανές να κλονίσουν και να διαρρήξουν την συνάρμοση των πετρών με ή χωρίς κονίαμα στους αρμούς και στη γόμωση τους

Παράδειγμα!........... στο γεγύρι Πετσιώνη (στη Μπάγια) είναι εμφανής η πίεση (κόκκινα βέλη) που άσκησε και ασκεί το φυτό (τσαπουρνιά - αγριοκουμπλιά), που ευδοκιμεί ζωηρά στα καμαρόλιθα και συμβάλλει στη ρηγμάτωση
(υπάρχουν σχετικές μελέτες από ειδικούς αρχιτέκτονες- μηχανικούς για το φαινόμενο της βλάστησης στα σώματα των γεφυριών)
Παράδειγμα!........... στην άκρη κάθε πρόθεση αστειότητας και διέτε το γέφυρι Κοράκου, του 1514 (συνέδεε Αργιθέα - Άρτα)
Αν δεν το ανατίναζε ο Δημοκρατικός Στρατός το 1949 για λόγους του, θα το ανατίναζαν τα ευδοκιμούντα φυτά στα καμαρόλιθα (κλειδιά)  πολύ αργότερα ίσως και με την αδιαφορία των .......
Καταστροφική γενικά η ανεξέλεγκτη βλάστηση που ριζώνει στο σώμα ενός γεφυριού
Από τα βάθρα, στα τύμπανα, στα κλειδιά και τα εξωράχια, στα στηθαία και προπαντός στο κυρίως κατάστρωμα μέχρι τις άκρες τους που σβήνουν στα μονοπάτια τους
Επικίνδυνες ομορφιές που αντί να γοητεύουν θα έπρεπε να τρομάζουν κάθε μάτι – φωτογραφικό φακό...
Τι κάνουμε;
Πιο απλά, σταθερή πρόληψη και φροντίδα προσφέρουμε πρώτιστα με την εξάλειψη -απομάκρυνση ξένων σωμάτων προς το σώμα των γεφυριών (βελανιδιές, κισσοί, ιτιές και άλλα), Επίσης την περισυλλογή-απομάκρυνση από τα βάθρα των γεφυριών των κορμών-κλαδιών που κατεβάζουν τα ποτάμια και φράζουν τη ροή στις κοίτες τους, με αποτέλεσμα να πιέζουν και διαβρώνουν τους αρμούς 
Επισημαίνουμε τυχόν αλλαγές, ενημερώνουμε τις υπηρεσίες και φήνουμε τα τεχνικά ζητήματα για τους ειδικούς
Χαρακτηριστικό / αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του φαινομένου της βλάστησης πάνω στο σώμα γεφυριών, είναι (ήταν;) το παραμελημένο γεφύρι του καπετάν Αρκούδα
Πάνω δεξιά εξέχει ξερός κορμός στη μια όψη και κάτω δεξιά ξαναφύτρωσε ζωηρά και γίνεται κοτζαμάν δέντρο στην άλλη όψη του Γεφυριού   

Καταλαβαίνετε πόσο επιζήμια είναι η παρουσία φυτών και μη αναστρέψιμο το μέγεθος της βλάβης που προξενούν 
Έτσι (θα) καταστρέφονται τα γεφύρια
Δείτε το γεφύρι της Πλάκας, το οποίο καθαρίστηκε σε κάποια φάση και μετά από πολλά χρόνια που ήταν παραμελημένο, ενώ «κατέρρευσε» το 6/2015 με την λακωνική αιτιολόγηση στα ΜΜΕ «λόγω κακοκαιρίας» 


Όρια σχέσης και αλληλεπίδρασης ανθρώπου...................
Αυστηρά, ρητά και σαφώς σημασμένη (δια νόμου) οριοθέτηση κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας γύρω από γεφύρια (γεωργοκτηνοτροφικής, υλοτομικής, αμμοληψίας, αφαίρεσης πετρών στις κοίτες και χρυσοθηρία) που επηρεάζει τη φυσιογνωμία και στατικότατα των γεφυριών

 Οι τοπικοί Πολιτιστικοί Σύλλογοι μπορούν…………………….
Για τις εργασίες «αποψίλωσης και ξερίζωσης» ικανοί και πρόθυμοι να το επιχειρήσουν είναι οι πολιτιστικοί σύλλογοι, από συστάσεώς τους
Προκειμένου να περιποιηθούν μια φορά το χρόνο τα γεφύρια της περιοχής τους θα αναζητήσουν από κοινού με τις αρμόδιες υπηρεσίες πλαίσιο ανάληψης πρωτοβουλίας
Οι εργασίες θα γίνονται με πολλή προσοχή και θα αφορούν αποκλειστικά στον καθαρισμό του περιβάλλοντα χώρου και όχι παρεμβάσεις τεχνικής φύσης 
Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να ενημερώνουν τις αρμόδιες υπηρεσίες
Να συντάσσουν τυπικές εκθέσεις δράσης και φωτογραφικό υλικό πριν-μετά την δραστηριότητα και το οποίο θα στέλνουν στις αρμόδιες υπηρεσίες
Ας το τακτοποιήσουν το τυπικό μέρος οι αρμόδιες Υπηρεσίες, όταν η συλλογικότητα το ζητήσει 
Φαίνεται να είναι εφικτό και σωτήριο στην πράξη (έρανος και αποψίλωση)   
Για παράδειγμα, τα παρακάτω και άλλα τέτοια γεφυράκια μπορεί να τα σώσει από μόνος του καθένας τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος με έναν απλό περίπατο

Δυστυχώς δεν το κάναμε τόσα χρόνια...........
Τι και αν βρεθήκαμε στη θέα της φθοράς τους από βάνδαλες παρεμβάσεις (σωλήνες και κάποιες πέτρες που εμπόδιζαν την τοποθέτηση του!)
Τι και αν εκπλαγήκαμε όταν είδαμε τις κοίτες τους να γίνονται σκουπιδότοποι και να καταπνίγονται από την οργιώδη βλάστηση
Τα θεωρήσαμε πολύ ασήμαντα πλάι στους ιλιγγιώδεις ρυθμούς ανάπτυξης που έτρεχε η χώρα των ολυμπιακών αγώνων, των χρηματιστηρίων, των μαύρων πλαστικών σακουλών, των παχυλών επιδοτήσεων της Ε.Ε. και των παχυλών μισθών




Τώρα βρισκόμαστε στο 2018 και υπό τους «θεσμούς»….
Επειδή λεφτά δεν υπάρχουν, τουλάχιστον αυτή η δραστηριότητα στον περιβάλλοντα χώρο, θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά από τους τοπικούς συλλόγους αλλά με την παρουσία επόπτη των αρμόδιων υπηρεσιών, με τη γνώμη κάποιου τοπικού έμπειρου τεχνίτη της πέτρας για εκτίμηση των λιθοδομών και ίσως κάποιου επαγγελματία αναρριχητή για την εκρίζωση τω φυτών στα δύσκολα σημεία  
Μόνο οι Σύλλογοι μπορούν, για το λόγο ότι τα μέλη γνωρίζουν πάρα πολύ καλά τη φύση των υλικών των γεφυρών, το περιβάλλον τους και τη συμπεριφορά των παρείσακτων φυτών, έναντι κάποιων εθελοντικών ομάδων άσχετων με το ιδιαίτερο περιβάλλον των γεφυριών
Πρόταση: Ας γίνει αυτό, καταστατικό έργο των Συλλόγων και τα τεχνικά ζητήματα, απκλειστικά στους θεσμικά αρμόδιους και ειδικούς   

Δια ταύτα προς όλα ..............
Προς όλα τα έντυπα και  ηλεκτρονικά ΜΜΕ Ιωαννίνων

 Γιάννινα,  Δευτέρα 23 Απριλίου 2018

«Παρά  όμως  τάς  προσπάθειας  απάντων,
ούδέν  θετικόν  άποτέλεσμα  επετεύχθη, 
καθότι τό Κράτος  πτωχόν  καί  οί  αρμόδιοι  του Κέντρου άδιάφοροι, 
ώς  συνήθως,  άπέφυγον  νά  βοηθήσωσιν.»

Ως Πρωτοβουλία Διαλόγου Νέων Πολιτών, με την ανάρτηση της 23ης   Απριλίου 2018 στην ιστοσελίδα "ΖΑΓΟΡΙΟΥ ΚΟΙΝΟΝ ΚΑΙ ΣΥΜΦΕΡΟΝ" υπό τον τίτλο "SOSτε τα Γεφύρια μας" συνεχίσαμε μια συζήτηση χρόνων, με σκοπό να εκθέσουμε τους προβληματισμούς της, σχετικά με τα πέτρινα Γεφύρια του Ζαγορίου που καταρρέουν το ένα μετά το άλλο μπροστά στα μάτια μας
Σημειώσαμε κάποιες παρατηρήσεις από εμπειρικής προσέγγισης των Γεφυριών που αφορούν στην ανάδειξη της προβληματικής τους, στην κατανόηση των τεχνικών ζητημάτων και μια σειρά φαινομένων που παρατηρούνται στο άμεσο περιβάλλον τους και συμβάλουν δυναμικά στη φθορά και μοιραία στην κατάρrευση τους
Διατυπώσαμε και κάποιες σκέψεις μας ως εν δυνάμει προτάσεις που αφορούν στο αμέριστο ατομικό και συλλογικό ενδιαφέρον των Ζαγορίσιων και των φίλων του Ζαγορίου, απέναντι στη μηδενική χρηματοδότηση των Γεφυριών που τα υποχρεώνει στον αφανισμό τους  
Ως Π.Δ.Ν.Π. εκτιμάμε ότι τρεις είναι οι κύριες αιτίες καταστροφής των Γεφυριών μας: 
    1. Αδιαφορία στο επίπεδο του απείρου 
    2. Χρηματοδότηση στο επίπεδο του μηδενός
    3. Βλάστηση σε επίπεδο τροπικής ζώνης

Κλείνοντας εδώ, παρακαλούμε τους παρακάτω να συνεχίσουν εάν και εφόσον επιθυμούν τη συζήτηση και στο πλαίσιο που αυτοί θεωρούν προσφορότερο και αποτελεσματικότερο ώστε να υπάρξει άμεση ανταπόκριση στο κατεπείγον σήμα που εκπέμπουν τα Γεφύρια του Ζαγορίου για την σωτηρία τους:

    -Δήμο Ζαγορίου
    -Περιφέρεια Ηπείρου
    -Τεχνικό Επιμελητήριο
    -Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
    -Βουλευτές του νομού μας 
    -Πολιτιστικούς και επιστημονικούς φορείς του Ζαγορίου
    -Επιχειρηματίες και επιτηδευματίες τουρισμού εντός ορίων Δήμου Ζαγορίου
    -Διοργανωτές ορεινών αθλητικών αγώνων και επιχειρηματίες πλωτής κατάβασης,         που δραστηριοποιούνται σε βουνά και ποτάμια εντός των φυσικών ορίων Ζαγορίου
    -Επιχειρηματίες και βιοτέχνες που οι επιχειρήσεις τους φέρουν επωνυμίες σχετικές       με το Ζαγόρι και εφόσον επιχειρούν εκτός ορίων του Δήμου Ζαγορίου


Επίσης, από τους καλουμένους πλην θεσμικών, αν κάποιο άτομο ή συλλογικότητα εκτιμά ότι εκτός από ηθικά οφείλει να συνεισφέρει και υλικά, ας το πράξει ευγενικά ως άλλος Καραμεσίνης, Κοντοδήμος, Κόκκορης……….
Τα Γεφύρια και τα μάτια μας…………..

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΝΕΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
ΖΑΓΟΡΊΟΥ ΚΟΙΝΟΝ ΚΑΙ ΣΥΜΦΕΡΟΝ
COMMONS AND INTERESTS OF ZAGORI

Το πλήρες κείμενο της ανάρτησης "SOSτε τα Γεφύρια μας"  (σχόλια-φωτογραφίες) ΕΔΩ

 Τα κείμενα είναι προϊόντα συζήτησης μιας παρέας μελών και φίλων στα Γιάννινα
Οι φωτογραφίες από πηγές του διαδικτύου