Κωνσταντίνος Ράδος του Νικολάου, Φιλικός

Κωνσταντίνος Ράδος

Konstantinos Rados  

Κωνσταντίνος Ράδος του Νικολάου  

Τσεπέλοβο 1785 - Αθήνα 1865 ('66;)

     Ο εμπνευστής και αναμφίβολα ο συντελεστής της ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας ο Κωνσταντίνος Ράδος, αφού προφανώς ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Αρρεναγωγείο Τσεπελόβου (ίδρυση 1700) σχολείο των "κοινών γραμμάτων" και στη Μαρουτσαία Ελληνική Σχολή Ιωαννίνων (ίδρυση 1742) των "ελληνικών μαθημάτων" και μόλις δωδεκαετής όντας όλα αυτά (!), φέρεται στη συνέχεια να πραγματοποίησε τις λυκειακές σπουδές σε μια από τις ελληνικές Ηγεμονικές Ακαδημίες του Βουκουρεστίου (ίδρυση 1684) καθώς και κύκλο ανώτατων σπουδών στο Πανεπιστήμιo στο Πίζας, στην Ιταλία της Ναπολεόντειας αυτοκρατορίας.  

   Βαφτισμένος στη θετικιστική επιστημονική θεώρηση* της Μαρουτσαίας Σχολής και διαποτισμένος με πνεύμα ελευθερίας στις ηγεμονικές σχολές της Ρουμανίας οι οποίες υπήρξαν κύρια εστία του ελληνικού Διαφωτισμού, ο Κωνσταντίνος Ράδος ακολούθησε ανώτατες για την εποχή σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, ασκώντας παράλληλα κατά κυριότητα το εμπόριο τότε και αμέσως με τον θάνατο του πατέρα του.

* «Φωτισμένοι μεγαλέμποροι οί Μαρούτσηδες, … Νά έκσυγχρονίσουν καί άναμορφώσουν κατά τά δυτικά πρότυπα τήν Παιδεία της, πού οί ύπάρχουσες Σχολές προσηλωμένες στό στείρο πνεύμα τού  σχοαστικισμοΰ είχαν άπονεκρώσει, είσάγοντας τις νεώτερες μέθοδες άγωγής καί διδασκαλίας μαζί μέ τις νέες κατακτήσεις τών έπιστημών καί μάλιστα τών θετικών.» (Ηπειρωτική Εστία Τευχ. 188.)

   Κατά τη διάρκεια της τριετούς σπουδής του στην Ιταλία (1804 - 1807) μυήθηκε στον Καρμποναρισμό, στις κινηματικές δομές του και στις επαναστατικές ιδέες της εποχής, ενώ μετέφερε αυτές τις γνώσεις του και τις «συνωμοτικές» πρακτικές των Καρμπoνάρων στη Φιλική Εταιρεία την οποία ενέπνευσε καθώς μύησε αρχικά το ιδρυτικό της μέλος τον Νικόλαο Σκουφά και της οποίας Εταιρείας έγινε μετά ο ίδιος μέλος της. «Ο Κων/νος Ράδος ποτέ δεν έπαψε να πιστεύει στην ελευθερία της σκλαβωμένης μας Πατρίδος και το είχε διδαχθεί αυτό, παιδί ακόμα, απ' τον Εθνομάρτυρα πάππο του κυρ Βασίλη Ράδο.».

    Ο ανιδιοτελής αγωνιστής, ο ένθερμος πατριώτης, ο δίκαιος και ηθικός άνθρωπος Ράδος, έλαβε μέρος τόσο στην προπαρασκευή όσο στην έναρξη της Επανάστασης και στη διεξαγωγή του Αγώνα κατά των Οθωμανών. Το 1822, όντας 37 ετών, πολέμησε στη μάχη των Στύρων στο πλευρό των Ηλία Μαυρομιχάλη και Βάσου Μαυροβουνιώτη, αλλά ηττήθηκαν από τον στρατό του Ομέρ Μπέη. Πριν και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του κόμη Ιωάννη Καποδίστρια κατείχε σημαντικές διοικητικές θέσεις, ενώ μιλούσε άπταιστα, ιταλικά, γαλλικά και ρούσικα.

Πιο συγκεκριμένα, ο Κωνσταντίνος Ράδος διετέλεσε:

-Περιφερειάρχης Άνδρου (1822-1824)

-Περιφερειάρχης Τριπολιτσάς (1825)

-Προσωρινός Διοικητής Ναυπλίου (1828-1829)

-Προσωρινός Επίτροπος Δυτικής Ελλάδας (1830-1831)

-Πληρεξούσιος Ηπειρωτών στις συνελεύσεις του Άργους

    Το έτος 1831 αποσύρθηκε από τα διοικητικά του καθήκοντα μετά από τη δολοφονία του Καποδίστρια, ενώ αργότερα συνταξιοδοτήθηκε ως Αγωνιστής.

Η φυγή από το Τσεπέλοβο

    Ο Κωνσταντίνος Ράδος φέρεται να έφυγε από το Τσεπέλοβο καλοκαίρι προς φθινόπωρο του 1797 σε ηλικία μόλις 12 ετών και πιο συγκεκριμένα τη χρονιά που ο Αλής χάλασε τον πάππο του προεστό Κυρ Βασίλειο Ράδο. Μικρός ο Κωνσταντίνος για να ταξιδέψει μόνος του ή και με τη φροντίδα ίσως ανθρώπων του καραβανιού, εκτός αν τυχόν ακολούθησε όλη η οικογένεια (;) φοβούμενη τον αδίστακτο Αλή Πασά.  

Σύμφωνα με τον Λαμπρίδη «Το 1787*** μετά το σφαγιασμό του παππού του απ' τον Αλή-πασά, απορφανισμένη η οικογένειά του κι ο ίδιος έφυγαν κρυφά από το Τσεπέλοβο και κατέφυγαν στο Γαλάζι της Ρουμανίας (σημερινό Γκαλάτι ή Γαλάτσι), φοβούμενοι την "μάχαιραν" του Αλή».

   Ωστόσο, δεν υπάρχουν σαφείς αναφορές σε άλλα μέλη της οικογένειας καθώς οι «ιστορικοί» και ο Λαμπρίδης εστιάζουν στον Φιλικό Ράδο και αναφέρονται αποκλειστικά στον βίο του. «Το 1787*** μετά το σφαγιασμό του παππού του απ' τον Αλή-πασά, απορφανισμένη η οικογένειά του κι ο ίδιος έφυγαν κρυφά από το Τσεπέλοβο και κατέφυγαν στο Γαλάζι της Ρουμανίας (σημερινό Γκαλάτι ή Γαλάτσι), φοβούμενοι την "μάχαιραν" του Αλή, όπως γράφει ο Λαμπρίδης.» (Ε. Γιαννακός, σελ., 323). 

*** 1787 ή 1797 ... σφαγιασμός Βασιλείου Ράδου ή θάνατος από κακουχίες ή τυπογραφικό λάθος στο  Ε. Γιαννακός  Το Τσεπέλοβο Πρώτη Έκδοση 2009; (εκκρεμεί αναδρομή μας σε Λαμπρίδη)

Προορισμός του να συναντήσει τον πατέρα του Νικόλαο Ράδο του Βασιλείου, στο «Γαλάτσι της Μολδαβίας» όπως αναπαράγει με άλλα λόγια και ο Ε. Γιαννακός (σελ., 323).

    Αξιοσημείωτο ότι, μισεύοντας ο Νικόλαος Ράδος «εκπατρισμένος προς αποφυγή διωγμού από τον Αλή Πασά» (Κ. Ι. Δεσποτόπουλος) περί το 1787 «άφησε πίσω τη σύζυγό του» και πολύ πιθανόν έγκυο ή και με δεύτερο παιδί (σ.σ.) μετά τον γιό του και πιθανόν πρωτότοκο Κωνσταντίνο, όλους «στην επιμέλεια του πατέρα του Κυρ Βασίλη Κων. Ράδου» (Ε. Γιαννακός) προεστού, μέχρι να στρώσουν οι δουλειές του στο Γαλάτσι.

   Εικαζόμαστε λοιπόν (σ.σ.) πως ο Νικόλαος Ράδος, διαφαινόμενων των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον πατέρα του, πρόκανε πιθανόν και ξεβγήκε στο Γαλάτζι προκειμένου για τη διάσωση / επένδυση του οικογενειακού πλούτου / κάσας τους (;) καθότι πολλά χρόνια προεστός*   ο πατέρας του -πολλά τα "δοσίματα" ...και εκ των πραγμάτων για το καζάντι κατόπιν, ως μεγαλέμπορας πια της Βλαχίας. Με λίγα λόγια ο Νικόλαος δεν πήγε στη Βλαχιά ως παραγιός σε κάποιον και στην τύχη για ένα κομμάτι ψωμί. *

* σίγουρα προ Αληζότ Πασά και πολύ πιθανόν προ 1774

  Αμέσως (σ.σ.) με τον θάνατό του πατέρα του, για τον Νικόλαο προέχει η φυγάδευση της οικογένειας από το Τσεπέλοβο και η εγκατάστασή της στο Γαλάτσι. Ο Γ. Καραμπελιάς παραθέτει σχετικά «Όταν, το 1797, ο παππούς του έπεσε στη δυσμένεια του Αλή, ο οποίος τον φυλάκισε –με αποτέλεσμα να πεθάνει από τις κακουχίες * στη φυλακή– και δήμευσε την περιουσία του, τότε η οικογένεια μετανάστευσε στο Γαλάτσι, μαζί της και ο δωδεκάχρονος Κωνσταντίνος.». 

* Να σημειώσουμε  ότι  σύμφωνα με Λαμπρίδη ο Προεστός Ράδος σφαγιάσθηκε  

Αναφορικά με τη φυγή του Κωνσταντίνου Φιλικού από μόνος ή μαζί με την οικογένεια του, τεκμαίρεται ότι αυτή κατέφυγε εντέλει μετά το 1797 ασφαλής στο Γαλάτσι, ενώ δεν γίνεται ξεχωριστή αναφορά στα μέλη της.  

 Αποτέλεσμα της μετοικεσίας των Ράδων, η μόλις προ 15ετίας ανακαινισμένη και τελειοποιημένη (1781) οικία του προεστού Βασιλείου Ράδου ως έχει σήμερα, περιήλθε «αργότερα» (ασαφές χρονολογικά – τον 19ο αι. !!!) στον Κυρ Κοντοφώτη και επι ιδιοκτησίας του κοσμήθηκε ζωγραφικά (Χιονιαδίτες μέσα 19ου αι.), γεγονός που καθιστά οριστική την απομάκρυνση των Ράδων από το Τσεπέλοβο.

* Να σημειώσουμε (σ.σ.) ότι ο ξενιτεμός του Νικολάου Β. Ράδου εμπίπτει στους μεμονωμένους προεπαναστατικά, σε αντίθεση με τους μαζικούς και στα όρια αποδημίας στα τέλη του 19ου αιώνα για καλύτερη τύχη προς Αίγυπτο, Βεσσαραβία, Κεντ. Ευρώπη, Κων/πολη, Μολδοβλαχία και Μ. Ασία. «Ο ξενιτεμός, ξεκινά από την τρυφερή ηλικία των οκτώ, δέκα και δεκαπέντε ετών και στην αρχή οι μέτοικοι γίνονται μπακαλόπαιδα, παιδιά για θελήματα, σε ξένες δουλειές για να μάθουν πρώτα να εκτιμούν «το ξένο ψωμί».  (Π-Ρ-Α-Κ-Τ-Ι-Κ-Α-ΠΟΠΣ)

Μυστήριο... ο Κυρ Βασίλης το 1781 εγκαινιάζει το μόλις ανακαινισμένο  αρχοντικό του με προοπτική προφανώς μια άνετη οικογενειακή ζωή στο Τσεπέλοβο, που σημαίνει ότι κανένας Ράδος δεν είχε ξενιτευτεί ως τότε ή και δεν είχε λόγο ακόμα. Προφανώς μεταξύ 1785 – 1890 τα πράματα δεν πάνε καλά με τον Αλή Πασά και ο γιός του Νικόλαος μετοικεί στο Γαλάτσι για επενδύσεις... Μοιραία το 1797 αποβιώνει ο Κυρ Βασίλης και την ίδια χρονιά ρίχνουν όλοι μαύρη πέτρα στο Τσεπέλοβο. 

Μέσα σε 15 χρόνια γύρισε ο κόσμος των Ράδων ανάποδα. 

Αλλιώς πώς θα γεννιόνταν αυτός ο Μέγας Καρμπονάρος Επαναστάτης; 

Ράδοι Τσεπελοβίτες αναντάμ παπαντάμ…

…εντός Παλιοζάγορου (συνθήκη του Βοϊνίκου) αρχαίο Τσεπέλοβο και Παλιοχωρίτες – Κοζιακίτες κατά το Κατάστιχο του 1564 ^[1]  ή …εκτός Ζαγορίου φερτικοί στο νέο Τσεπέλοβο της Τσιούκα Ρινιάσα που ιδρύθηκε και διαμορφώθηκε το 1690-1750 ^[2] και στην τροποποιημένη  συνθήκη «Κοινόν τῶν Ζαγορισίων 1670» ;   

 ^[1]  Σύμφωνα με το Κατάστιχο του 1564 και της διάλυσης για άγνωστους λόγους (ανάπτυξη δάσους, αρκούδες, ληστές) του οικισμού Κόζιακος (Kozyako) και του Λιασκοβέτς, μερίδα  κατοίκων τους κατέφυγε στην πολύ πιθανόν ακατοίκητη ως τότε τοπωνυμική θέση "τσεπέλοβο" και ….

^[2]  ….με άλλους εκτός Ζαγορίου (Βλάχοι, Φουρκιώτες, Μεγαλοδεντρίτες και Βοσκοπολίτες 1732) ίδρυσαν το ομώνυμο χωριό (Τσεπέλοβο) μεταξύ των ετών 1690 -1750 αρχικά στις παρυφές του Ψαροβουνίου…

… ήρθαν από το αρχαίο Τσεπέλοβο (απέναντι από την Τζοντίλα), από το διαλυθέν στον Κοζιακό Παλιοχώρι και από τις Σουρμπάνες, δυτικά του Τσεπελόβου. Λέγεται ακόμη ότι ήρθαν και οικογένειες από τη Μοσχόπολη, όταν αυτή καταστράφηκε το 1732, καθώς και από τη Φούρκα.

Γενεαλογία των Ράδων

   Η πατριά των Ράδων μαρτυρείται στο Τσεπέλοβο από τα τέλη του 17^ου αιώνα με σαφή αναφορά στον Κωνσταντίνο (Βασ. ;) Ράδο που πιθανόν γεννήθηκε – δημιούργησε – πλούτισε στο νέο Τσεπέλοβο, ανέδειξε τον γιό του Βασίλειο προεστό Ζαγορίου και το εγγονό του Νικόλαο μεγαλέμπορα στη Βλαχία. Προφανώς, πέθανε στο Τσεπέλοβο (1695* – 1770*).  

  * γεννήσεις / θάνατοι – πιθανές χρονολογίες 0000* σε άτομα “Ράδος” που δεν διαθέτουμε στοιχεία  - υπολογίστηκαν με μέση ηλικία απόκτησης του α’ απογόνου τα 30 χρόνια και προσδόκιμο ζωής τα 75 χρόνια περίπου

[...]

Κωνσταντίνος (Βασ.) Ράδος («ΠΡΩΤΟΣ»)

Τσεπέλοβο; 1695*;  - Τσεπέλοβο 1770* ;

-γιός του … πιθανόν του Βασιλείου

-πατέρας του Προεστού Βασιλείου

-πάππος του εμπόρου

-προπάππους του Φιλικού Κωνσταντίνου 

Βασίλειος Κων. Ράδος - ΠΡΟΕΣΤΟΣ     

Τσεπέλοβο  1725* - Ιωάννινα 1797 (69 ετών)  

Γενικός  Προεστός  Ζαγορίου ... διετέλεσε προ του 1774  

-πατέρας του έμπορα Νικολάου

-πάππος του Φιλικού Κωνσταντίνου

Νικόλαος*** Βασ. Ράδος  - ΕΜΠΟΡΟΣ 

Τσεπέλοβο 1755* - Γαλάτσι 1805 ;   

Επενδυτής / Έμπορος στο Γαλάτσι Μολδαβίας 

-πατέρας του Φιλικού Κωνσταντίνου

*** (από προφορική ιστορία) το όνομα Νικόλαος που αλλάζει τη διαδοχή του «Βασίλειος», λέγεται ότι το έλαβε ο πρωτότοκος ως αφιερωμένος στον πολιούχο Άγιο Νικόλαο – με την αποπεράτωση της ανακαίνισης και τα θυρανοίξια του νέου μεγαλύτερου Ναού (1753 - 1760) στη μορφή και στο ανάπτυγμα που έχει σήμερα, στον οποίο ο Βασίλειος Ράδος είχε συνεισφέρει οικονομικά και για την ιστόρησή του από τους Καπεσοβίτες λαϊκούς αγιογράφους το 1783 - 1786.   

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙNΟΣ Νικ. Ράδος - ΦΙΛΙΚΟΣ

Τσεπέλοβο 1785 – Αθήνα  1866 (81 ετών)

Καρμπονάρος - Φιλικός – Επαναστάτης – Αξιωματούχος

Πολιτικός - Μέλος του ρωσικού κόμματος

Συνταξιούχος  Αγωνιστής

-σύζυγος της ζωγράφου Μαρίας Σπανού (Λιβόρβο)

-πατέρας του Νικολάου Ράδου και άλλων παιδιών (;) ^[3]

[3] Ύστερα από το θάνατο του συζύγου της Κώστα Ράδου η Μαρία αποτραβήχτηκε για πάντα στην Αθήνα και ζούσε πια για τα παιδιά της.

Νικόλαος Κων. Ράδος

Ναύπλιο, μεταξύ 1828_1830 ^[4] –  Αθήνα 1903_1906 (75+- ετών)

Δικαστικός - Δημοσιογράφος – Καθηγητής ΣΝΔ

-σύζυγος της Μαρίας Σπηλιωτάκη κόρη Ιωάννη Σπ. υπουργού

-πατέρας του Κωνσταντίνου Ράδου

 [4] γεννήθηκε στο Ναύπλιο επί θητείας του πατέρα του ως διοικητής Ναυπλίου & Επίτροπος Αργολίδος

Κωνσταντίνος Νικ. Ράδος («ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ» ;)

Αθήνα 1862 - 1931  (69 ετών)

Ιστορικός - Φιλόλογος

-γιός του Νικολάου Ράδου

-άκληρος

Ράδοι  σύγχρονοι του έμπορα Νικολάου (Γαλάτζι Μολδαυίας) & του Φιλικού Κωνσταντίνου (πιθανόν γιοί & αδελφοί ;)

                        - Γεώργιος Ράδος, απαντάται στο Βουκουρέστι

                        - Μάνθος Ράδος,  απαντάται στη Μόσχα         

Σύγχυση (!) σχετικά με το ορθό του ονόματος του Προεστού Ράδου (Βασίλειος), παππού του Φιλικού...

Κωνσταντίνος ή Βασίλειος Ράδος, ο Προεστός του Ζαγορίου και παππούς του Φιλικού Κωνσταντίνου Ράδου;

Κωνσταντίνος, στον Κ, Λαζαρίδη (εσφαλμένο όνομα προεστού) 

Βασίλειος, στον Σ, Τσιόδουλο (παραδρομή στη χρονολογία γέννησης)   

Κώστας Λαζαρίδης:  «Ό Κων. Ράδος γεννήθηκε στο Τσεπέλοβο, ένα απ’ τα μεγαλύτερα χωριά του Ζαγοριού στα 1785. Ο παππούς του, Κων. Ράδος κι αυτός, διετέλεσε για πολλά χρόνια προεστώς του Ζαγοριού στα Γιάννινα. Όταν όμως ο Κων. Ράδος είχε πιά γίνει 12 χρόνων, δηλ. στα 1797 συνέβη στην οικογένεια του κάποιο γεγονός …Τη χρονιά εκείνη ο παππούς του υπέπεσε στη δυσμένεια του Άλή Πασσά. Γαλάζι τής Μολδαυίας.»

Πηγή, Λαζαρίδη: Λαμπρίδης, ’Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια.

Στέφανος Τσιόδουλος: «Ο παππούς του Κωνσταντίνου Ράδου, Βασίλειος Ράδος, ο οποίος είχε διατελέσει το 1785 γενικός προεστός του Ζαγορίου, αφού πρώτα έπεσε στη δυσμένεια του Αλή πασά, πέθανε στα Γιάννινα το 1797. Άμεσος υπεύθυνος για τον θάνατό του ήταν ο ίδιος ο Αλή πασάς, ο οποίος στη συνέχεια δήμευσε και κατέστρεψε τη μεγάλη περιουσία του. Έπειτα από αυτές τις εξελίξεις η οικογένεια του Βασιλείου Ράδου αποφάσισε να εκπατριστεί οριστικά και να εγκατασταθεί στο Γαλάτσι της Βλαχίας.»    

Πηγή, Τσιόδουλου: Λαμπρίδης

Αναφορές σε άλλους Ράδους από το Τσεπέλοβο: Μάνθος Ράδος

 

Στο Λαμπρίδης ΖΑΓΟΡΙΑΚΑ (9/26-27): Ο Μάνθος Ράδος, παρευρίσκονταν σε συζήτηση σχετική με την ίδρυση Μυστικής Εταιρείας  που έγινε το 1812 μεταξύ των Κωνσταντίνου Ράδου, Αντωνίου Κομιζόπουλου, Νικολάου Σκουφά, και Μάνθου Ράδου στο σπίτι του πρώτου στη Μόσχα.

Ο Μάνθος Ράδος, ασφαλώς συγγενής* και της απόλυτης εμπιστοσύνης του Κωνσταντίνου Ράδου, προκειμένου να μετέχει σε μια τέτοια απολύτως μυστική συζήτηση.   

* δεν γνωρίζουμε τον βαθμό συγγενείας του με τον Κωνσταντίνο

Στο Ε. Γιαννακός Το Τσεπέλοβο (400): Ο Μάνθος Ράδος, είναι αποδέκτης επιστολής κοινοποιημένης στον ίδιο και σε κάποιον «διλιτρι θοδορου» με αποστολείς / υπογραφόμενους τους «Στάθης Γεωργίου – Στεφανής Τριανταφίλου» και με  ημεροχρονολογία «1788 Σεπτεμβρίου Νεγάδες» σχετικά με την έριδα για τον Κοζιακό.

Επίσης, στο εγκώμιο του για τον Φιλικό Κωνσταντίνο (*) Ράδο αναφέρεται (σελ., 332) στους Αντώνιο Κομιζόπουλο, Νικολάου Σκουφά σχετικά με τη συζήτηση  που έγινε το 1912 στη Μόσχα, δεν αναφέρει όμως τίποτα σχετικό για τη σχέση του Μάνθου Ράδου και Κωνσταντίνου. Προφανώς δεν γνωρίζει σχετικά ούτε από προφορικής παράδοσης.

Μήπως ήταν ο Μάνθος Ριζάρης και όχι ο Μάνθο Ράδος;

«Λέγεται ότι ο πρώτος ο οποίος εξέφρασε την ιδέαν της εταιρίας ταύτης ήταν ο Κωνσταντίνος Ράδος εις Μόσχαν περί το 1812, ολίγον προ της αφίξεως των Γάλλων· έν εσπέρας, εις την οικίαν του, εις την οποίαν ήσαν και τινές, Αντώνιος Κομιζόπουλος, Μάνθος Ριζάρης και ο Σκουφάς.» 

Πόσο "Φιλικός"  είναι ο Ράδος στους ιστορικούς;

Ο Ράδος υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας.

«Είχε μυηθεί στον καρμποναρισμό, γεγονός που τον έκανε να αντιληφθεί καλύτερα τον τρόπο οργάνωσης και δράσης της Φιλικής Εταιρείας της οποίας και έγινε μέλος.

Ο Σκουφάς είχε ιδιαίτερες επαφές με τον Κωνσταντίνο Ράδο, ο οποίος ήταν μυημένος στον Καρμποναρισμό.»

Ο Παπαρηγόπουλος αναφέρεται στον Ράδο... 

Στον Σβολόπουλο "Η σύσταση της Φιλικής Εταιρείας" ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ Τόμος 35,  δεν υπάρχει αναφορά. 

Στην περίπτωση που πράγματι είναι ο αρχικός εμπνευστής κατά τον Κ. Παπαρηγόπουλο, κατά τον Σβολόπουλο δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ο αρχικός εμπνευτής. 

Εμπνευστής Μυστικής Εταιρείας …

«Μέντωρ του Σκουφά υπήρξε ο Κωνσταντίνος Ράδος, σπουδασμένος στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, όπου και είχε μυηθεί στον καρβοναρισμό. Εκπατρισμένος προς αποφυγή διωγμού από τον Αλή Πασά, εμπνεόμενος από ελληνικό πατριωτισμό, αποφάσισε το 1812 στη Μόσχα την ίδρυση ελληνικής μυστικής εταιρείας προς απελευθέρωση του υπόδουλου έθνους. Και την απόφαση αυτή εμπιστεύθηκε σε ολίγους Ελληνες και στον Νικόλαο Σκουφά, εμποροϋπάλληλο εκεί τότε, άξιο της εμπιστοσύνης του με τον φλογερό πατριωτισμό του και τον σοβαρό του χαρακτήρα. Η απόφαση του Ράδου δεν είχε συνέχεια, καθώς αυτός αναχώρησε από τη Μόσχα το 1812 μαζί με τη γαλλική στρατιά. Ο Σκουφάς όμως είναι κατηχημένος επαναστάτης έκτοτε προς απελευθέρωση της Ελλάδος..» 

Το μπέρδεμα με τους Κωνσταντίνους Ράδους και στις Οδούς...  

Ράδος: Επώνυμο δύο επιφανών Ελλήνων, παππού και εγγονιού:

Ράδος, Κωνσταντίνος (1785-1865): Φιλικός και αγωνιστής του 1821, από την Ήπειρο

Σημ. Στην υπ'αρ. 1205/1928 Πράξη Ονοματοθεσίας της οδού δεν αναγράφεται για ποιόν από τους δύο Κωνσταντίνους Ράδους πρόκειται. 

Μάλλον θα πρόκειται για τον πρώτο, αφού κατά την εποχή της ονοματοθεσίας ζούσε ακόμη ο δεύτερος.

Πηγές σχετικές:

-Τσεπέλοβο - Οικία Ράδου (σήμερα Ελένης Κέντρου-Βούρβου)

-Τσεπέλοβο: Σχολείο από το 1700

-Κωνσταντίνος Ν. Ράδος

-Κωνσταντίνος Ράδος, Βικιπαίδεια

-Η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας

-Η 200ή επέτειος της Φιλικής Εταιρείας 

-Γιατί η Φιλική Εταιρεία δεν μπόρεσε να ηγεμονεύσει στην Επανάσταση;

-Περιφέρεια Ηπείρου: Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων: Τσεπέλοβο με αναφορά σε Μάνθος Ράδος

-ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑΣ ΝΑΥΠΛΙΟΥ (1828-1829)

-ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΕΣ Τ'ΑΝΑΠΛΙΟΥ | Από την Μαρία Κ. Ράδου το γένος Σπανού Στην Μαρία Κ. Ράδου το γένος Σπηλιωτάκη

-Εφημερίς των κυριών:  ΜΑΡΙΑ ΡΑΔΟΤ

-Όταν η Δούκισσα της Πλακεντίας επισκέφθηκε το Ναύπλιο: Ράδου

-Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΡΙΜΑΪΚΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

-Χιονιαδίτης είσαι; Ζωγράφος είσαι..! Σπίτι Ράδου στο Τσεπέλοβο

-Η εκπαίδευση: Οργάνωση και Λειτουργία των Σχολείων 1770 - 1821 

Ιστορικά ονόματα της ελληνικής επανάστασης του 1821 από το Α ως το Ω

Επιμέλεια: Πόπη 2019 (συνέχεια) ......Δημήτριος 2022